Thursday 31 March 2011

Ensera Jubang

 

KELING SAKIT
NYADI PUN jerita tu bedudok ari Keling ke sakit laban iya merampau deka betemu enggau Satik kelandik bala nyerang, Sudan kelindan lambar benang; bunsu Jubang Betengelang Bulu Burong, Jali datai ari kaki ujan ngerunong.
Udah nya sakit meh Keling kenu, nadai utai ngemalat nya. Deka diberi sida Endu Rikok Papan Pelangka makai, enggai ga iya makai. Tak ngenying enggai meda asi enggau lank. Deka dibai sida Simpurai bengkerebap pan enggai ga iya. Udah nya deka dibai sida Laja bekesuling enggai ga iya. Dibai sida Pungga beruding pan enggai ga iya; tak dikenggai ka iya magang samoa main enggau pengawa sida ke sama berambau angkat bujang.
Nyadi iya semina tak seruran gali lading-lading baka tinting maring muang, seruran tak gali lengau-lengau baka pintu kamarau langkang. Seruran tak gali betunjur apus baka batang mulong lamus udah dibunang. Nyadi gamal iya nyau kurus sakurus laban ke lama udah enda makai; semina tinggal kulit ngelamun tulang agi dipeda. Ditanya ka orang pemedis nadai ga pemedis ko iya.
Meda iya bakanya, dia deh Buat Simpurai Muntigerai lancham disimbang, Patu Buloh Antu lanting tekejang, Bunga Nuing manok Biring ke disabong mali lenyang mai samoa sida sarumah ngaga tuak sarumbang sapintu. Udah mansau kenu tuak sida tadi, dia kenu Simpurai lalu ngasoh orang ngambi ngabang, ngambi samoa sida ke sama samakai gawai.
Ngambi Orang Gelong Batu Nakong Nyingit Nyengong Ngelentik Punggang; lalu ka Merau Nyagu nyabong ka ulu Sikop Bengkang; lalu ka Lempa Merawa Lama munyi ke berimba buong nebang, lalu ngambi sida Engkeranji Padi Richah rami munyi nengeri maioh orang. Ngambi sida di Jeludong Kandis baka dara lis bentemu lalang, lalu ngambi sida di Selaku Tinggi ka gelong bingkai tibang. Udah nya baru ngambi sida Sanggol Labong di tuchong Biru Nakong taja demuong munyi tempukong sarang gamang; lalu ngambi sida Unggal Renggan ka Melaban Mipau Umbang. Udah nya lalu ngambi sida Balu Gawa di keresik Ngua lantar sinia ular kendawang; lalu ngambi Balu Mudoh ka menoa sida di Buloh bauh Rejang Belambang, lalu ngambi sida Balu Juntan ka menoa sida di munggu madang Ruan Puntang Kenyalang. Udah nya lalu ngambi sida Sampang Gading di menoa sida di tinting madang Manding ke beduri juring nancham ka batang, lalu ngambi sida Balu Juntik di Batu Ngelentik Merabong Kajang.
Nyadi Simpurai ngajar samoa sida ke ngambi ngabang. “Kita ke diasoh ngambi ngabang, samoa indu dara kitai ke samakai gawai tu enda tau enda enggau ngabang magang.”
Udah nya nyau datai ba timpoh ke ngabang, lalu ngabang meh samoa orang, lalu samoa sida ke dara pan sama ngabang abis, sama ngabang lengis nitih ka jako orang ke ngambi ngabang, ngagai sida Simpurai di Panggau Libau menoa ke sigi luchak lunyau kena biau jila isang. Udah samoa bala pengabang datai magang di Panggau Libau, nya baru Buat Simpurai lalu bejako ngasoh samoa indu dara pansut ka ruai ka magang samoa ke datai ngabang. Udah nya lalu pansut kenu samoa indu dara ka ruai ka magang nitih ka jako Simpurai; sereta lalu dudok bedijir baka tingkil maram samadang, bulih tiga belah ruai rintai indu dara tu tadi.
Sereta udah tembu sida ke ngadu ka penudok sida ke dara tu tadi, lalu malik kenu Duat Bulan Menyimbang, sereta lalu meda adi Simpurai tak nadai enggau orang dudok dia.
“Bah ni adi nuan deh Buat Simpurai? Adi kami udah dudok ditu magang,” ko iya.
“Eh! Enda iboh pansut pan Endu, ukai iya baka ke bisi pengawa dikereja enggau orang, deh iya,” ko Simpurai.
“Adi kami pan nadai meh pengawa enggau orang,” ko Bulan Menyimbang.
“Hah deh! Lagi aku ngambi adi Buat ka bilik,” ko Bulan Menyimbang.
“Eh! Enda iboh nuan ngambi iya Buat, lak ka aku ngambi iya ka bilik. Nuan dini nya nemu ngambi iya,” ko Simpurai.
Udah nya lalu nyau kenu Simpurai mansang ngambi adi iya ka bilik. Datai iya di bilik, dia iya lalu bejako enggau adi iya Endu Perepau Patu Umat, Endu Perunu Tating Sirat, Endu Menyeti long sarat, Dayang Ketupang Bungai Lensat.
“Nyadi aku tu diasoh orang ngambi nuan pansut ka ruai ka Endu,” ko Simpurai bejako enggau adi iya, “laban enda tau enda ga ko orang,” ko iya.
“Ti iya enda tau enda ko jako kita, nya pansut ga meh aku,” ko saut adi iya.
Udah nya Adi Simpurai lalu beradu mansang deka pansut ka ruai, lalu dipasok ka iya kain anyam bepakan ka jadam mau gempanang, dipasok ka kain kebaraya ke bebunga jera mansau benyang. Udah nya baru iya ngadu ka rawai mua pemanah nya utai nyimpai di kerigai rusok marang, lalu ngadu ka tumpa mau ke taja liau-liau baka rerai nibong bemayang. Udah nya iya lalu ngadu ka antin ke bemain dua betentang, ngadu ka tensang pending baka kaling ngambi perenching matahari bekalih tumbang. Di-tanggam iya enggau peit sabit lampit baka ke dirarit tukang dagang. Lalu ngadu ka rupoh sabit piuh gaga Memaloh Langgai Tawang. Udah nya lalu diserak iya enggau tampang pirak ke beberak tampak bebendang. Udah nya baru iya ngadu ka tali una delapan belas kali bekumbang, sereta lalu dikaki iya enggau sabit runti baka kaki rajang nunggang. Udah nya Ialu dilepi ka iya sakali sanggol gantung ke begamal renjong-renjong baka tangkong burong kenyalang. Lalu dilepi ka iya sakali sanggol silai baka penerebai burong rindang, Ialu dilepi ka iya sakali sanggol simpan tak begamal melan-melan beburai ka jadam mau gempanang. Udah nya baru iya ngadu ka sanggol sadak endor iya ngujak ka tisir pirak ke begamal berak-berak baka ke baru ulih ngupak ari serak batu arang, sereta lalu ngadu ka selampai palang panggai limar besebang.
Udah iya ke tembu ngadu ka samoa ngepan iya nya tadi, dia iya lalu ngunsut ka samoa chendawan macham pemandang. Berunsut enggau pemandang batu gula ulih sida mengua karong berada nemu di pugu apong jemilang, berunsut enggau pemandang ai mata duyong enggau ai rajah kasih sakampong ke bensumbar bujang lempong mensul patong runggut jejabong bulu kuda. Udah nya lalu berunsut enggau pemandang ai pugai ke digelar sida melanyi bujang besai begiling tikai buai ka lubang. Udah nya lalu berunsut enggau pemandang batu lemak ulih ngupak ari serak nyiur undang.
Nyadi udah badu Adi Simpurai ke beradu, dia iya lalu pansut ka ruai. Lalu negu pintu kayu tak begugu munyi deru guntur betinggang, lalu tekebak kenu pintu tasak ke bemunyi kiak-kiak munyi sabak anak munsang di rajang, lalu temekong gong baroh lawang, lalu rerengai bebendai baroh lubang, sereta lalu gemerit sabit genggam meranggang, lalu tekesai pintu bedaru bandir mikai belambai ka gansai gembar generang. Udah nya Adi Simpurai pan lalu pansut ka ruai. Datai iya di ruai lalu diasoh Simpurai dudok ba tempuan.
“Eh! Dia pan nuan dudok Endu, ba lesong, enda iboh enggau orang dudok di tengah din, ukai nuan baka ke bisi kereja enggau orang,” ko Simpurai.
“Dini nya bakanya Buat, adi kami pan nadai meh pengawa, tang awak ka sama dudok di tengah” ko Bulan Menyimbang. Udah nya lalu deka angkat Buat Bulan Menyimbang deka ngambi Adi Simpurai dudok ka tengah.
“Eh! Enda iboh nuan Buat. Lak ka aku mai iya ka tengah” ko Simpurai.
Udah nya lalu angkat Simpurai mansang mai adi iya dudok ka tengah sama enggau indu dara bukai. Udah nya baru Simpurai lalu bejako ngagai orang maioh ke datai ngabang.
“Aku tu bakanya ga bejako, tak sangkal, tak sabal meh aku tu ke bejako ngagai kita maioh tu. Tang ti jako aku kelalu pandak lagi aku ngasoh kita matak ngambi ka iya panjai, ti jako aku mit lagi aku ngasoh kita narit ngambi ka iya besai, lalu ti jako aku rapas lagi aku ngasoh kita ngupas ngambi ka iya datai. Bakanya meh tu, alai kami sabuat ke ngempuru ka kita maioh lebih agi baka kita ke dara, laban aku meda Buat Keling tu sakit, lalu penyakit iya dipeda raya bendar. Deka diberi sida Endu makai, enggai ga iya makai. Anang ka iya deka makai, meda asi enggau lauk pan enggai meh iya. Tak sabulan nandan di langit, tak sataun nampun di bukit tu iya udah sakit. Dibai kami bekesuling, dibai kami bengkerebap enggau dibai kami beruding pan enggai ga iya; anang ka iya bisi ati deka, nyaut pan enggai meh iya ti leboh kami ke mai,” ko Simpurai.
“Ditanya ka pemedis, nadai ga pemedis,” ko iya, “tang tak seruran gali lengau-lengau baka pintu kamarau langkang, tak seruran gali lading-lading baka tinting maring muang, seruran gali betunjur apus baka batang mulong lamus udah dibunang. Nya alai meda diri ke nyau nadai agi nemu chara bukai, dia aku lalu berunding ngempuru ka samoa indu dara ke sama samakai gawai tu datai ditu saharitu, nyangka Buat Keling tu bisi ati deka bebini,” ko Simpurai.
Samoa bala pengabang ngenying nadai bemunyi sereta nadai bisi engkeretik siko ninga ka jako Simpurai. Udah nya baru Buat Keling empu bejako ari iya ke gali lading-lading baka tinting maring muang, ari iya ke gali lengau-lengau baka pintu kamarau langkang, ari iya ke betunjur apus baka batang mulong lamus udah dibunang.
“Ti iya munyi ko nuan nya Buat, ukai nya kabuah aku ke sakit; tang laban aku deka nemuai ka langit, deka nemuai ngagai sida Jubang ke Betangelang bulu burong, deka nemuai ngagai sida Jali ke di kaki ujan ngerunong,” ko Buat Keling. “Lalu kita enda tau enggau aku kin,” ko iya ga.
“Oh pia Buat,” ko Simpurai, “ti nuan deka nemuai ngagai sida Jubang, aku pan enggau nuan meh, dini aku deka neju ka nuan siko nemuai ngagai menoa munsoh,” ko Simpurai.
“Enda nuan tau enggau aku Buat, aku ukai baka ke ngayau deh. Nya alai nadai ga kabuah mai bala maioh,” ko iya.
“Ni tau enda enggau Buat, ti nuan mantap din ila aku pan mantap, kitai ga sama ngering nya, tambah agi ukai nya baka ke di-iring, kitai ga sama bejalai kadiri” ko Simpurai.
“Enda nuan tau enggau aku Buat. Aku ukai ngayau, nya alai nadai bepantap,” ko Keling.
Udah nya Keling lalu angkat ari iya ke gali lalu deka beradu masok ka ngepan iya. Udah nya lalu diadu ka iya engkerimok tusok kantuk demam pengerang, lalu ditempala iya enggau unus lebus baka Bukitan tapus pulai belelang. Udah nya lalu dipasok ka iya simpai rangki sapiak siti, sapiak siti ke nyelai landai penyulang. Udah nya lalu dipasok ka iya ga tumpa bala, sapiak lima sapiak lima, nanggam tapa lengan ngengkang. Udah nya baru Keling lalu melit ka sirat mengkari sungkit ke beringgit nabong mayang, lalu melit ka sirat sigai melempai di kerigai rusok marang.
“Naka meh pemanah punggong nyadong nuan deh Buat kena bandong lumpong kanggan saluntang,” ko sida.
Udah nya iya lalu nyuli ka labong pakau ke taja baka liau ngambi likau nabau sawa samenang, lalu disuli ka iya ga labong lalong baka sengkilong tedong jalih kendawang, labong pantak kechendai mua pemanah utai betabor ka urai mau gempanang.
“Nadai utai ngemanah nya gamal nuan Buat kena umba labong bekulat ke beperenching baka kijap neladan sempepat ke inggap di putat pedada nunggang,” ko sida bejako ngila ka iya ti beradu.
Udah tembu iya ke beradu, dia iya lalu nangkin sanga nyabur chudor ke taja nyembor ka juor darah lang, lalu ditangkin iya sanga nyabur lama enda kala besia makai tulang, lalu ditangkin iya nyabur panjai ke bagas kena iya bemain kelakendai di bangkai laya midang. Udah nya baru iya nangkin dajap tajam ke delapan belas rambang. Peda tak begupong buok galong bauh ngelagetang, peda tak jam-jam bejabong ka buok uban magang. Udah nya lalu disan iya sumpit tapang betengelang mas ke diberi bunsu mayas berua di raras kubal arang. Udah nya baru iya nyan sumpit tapang betengelang mau, iya ke diberi Bunsu Buau, orang ke mandi di rantau sintak pedang; lalu nyan sumpitan sumpit tapang ke begamal ligong-ligong betibong ka jadong mau gempanang.
Udah nya iya lalu pansut ka tanju baka ke deka ngalu Jugu Aki Lang. Datai iya di tanju landong teleba endor orang nembong ka durong kampong sabang. Dinga tak lalu besengki guntor sigi inggar betinggang, peda kilat jampat ngelambai petang, sereta ujan lalu nelian laboh jarang. Ari nya deh Keling lalu nyidi lubang ai ke perabeni deras mansang, ari nya iya negi matahari baka bunga besi redak ditenchang, ari nya iya lalu menselit pintu langit baka tambit peti belulang, ari nya iya lalu nyelapat lubang kilat baka kempat kanggan dagang. Angkat deh Simpurai, laban iya ke bangat keras deka enggau, lalu beguai-guai begari lalu belanda ka tanju lalu empakap ba punggong Keling enggai ka tinggal iya; tang laban Keling ke endang enggai mai iya, dia iya lalu merubus baru sereta lalu laboh ka baroh leboh seduai apin bangat tinggi. Udah nya Keling tu tadi lalu betangga ka ujan nyala nata laboh jarang. Lama agi tinggi agi ga iya dipeda, datai ka iya nyau nadai dipeda ari baroh, semina ka mesai tipah lang terebang, nyau begantong nengan remang. Jari kiba Keling kenu nyau ngensara ka mura tangkai bintang, lalu jari kanan nyau udah bekerantam di bulan tumboh mandang, nyau udah menselit dipintu langit singkom rapit nadai meranggang. Udah nya, iya nyau nadai agi dipeda sida enggau sula mata nentang.
Apin bengat lama iga udah nya, dia Keling lalu datai ba pendai orang ke di ai tansang kenyalang, ai nanga ke perua bunga pasang. Ba pendai nya, dia iya lalu betemu enggau indu dara siko benong mandi. Nyadi indu ke benong mandi tu tadi kenu, adi Jambi bechelok isi, Keling Bediging Buku Ali. Leboh indu nya meda iya, lalu bejako enggau iya.
“Lalu meh ambai aku enggai muai, laki dikerindu ati, tunang tuju lempuang, lalu enggau aku mandi,” ko Adi Jambi. “Ari ni penatai nuan deh Ambai?” ko iya ga.
“Datai ari menoa kami meh aku ambai, ari menoa kami di Panggau Libau Luchak Lunyau kena biau jila isang, endang deka nepat nuan kitu ka aku,” ko Keling.
“Enda nuan deka nepat aku, tang ngetu meh ga nuan ditu. Lama rampang bungai Satik udah mansa kami ditu,” ko saut Adi Jambi.
Udah nya seduai pan badu ga agi mandi. Seduai lalu sama-sama niki ka rumah. Datai di rumah dia deh Adi Jambi tu tadi lalu berapi. Sereta asi iya udah mansau, dia iya nyungkit asi deka meri Keling makai.
“Oi makai aka ke bedamai nimang lantang,” ko iya ngangau ka Aka iya seduai Keling makai.
Udah iya ke ngangau ka makai, dia iya lalu niki ka sadau. Udah nya lalu tama meh Jambi Bechelok Isi, Keling Bediging Buku Ali seduai Labong Panggai ka sakai jako nyerang, Datu Siko ke pemadu nama mansang, Bujang Jelingau ke nadai kala lenyau enggau orang ka teku tikal kajang sereta lalu berengkah makai ke bedamai nimang lantang. Nyadi leboh Keling baru udah berengkah makai, tak enda mukai-mukai lalu sendat, balat bendar iya sendat nyau sikok-sikok kenu iya.
“Eh tak irup ka ai enggau Amang. Ni alah nuan tak enda masok makai laban ke sendat bakanya,” ko Jambi bejako enggau Keling. Udah nya lalu di-irup ka iya ga ai, enda ga badu sendat.
“Ukai pia tu Amang, laban nadai dara mangkang aku ke makai, nya alai aku tu sendat,” ko Keling. “Aku makai enda tau enda dipangkang orang ke dara,” ko iya.
“Eh! Lagi, anang guai. Aku madah ka Endu ka sadau ka dulu nih. Ni alah nuan tak enda masok makai laban sendat,” ko Jambi.
Udah nya iya lalu nyau niki ka sadau mansang madah ka Adi iya. Datai iya di sadau. “Ni nuan dia Endu. Amang aku tak lalu enda masok makai laban sendat, uji nurun dulu nuan ka baroh,” ko Jambi bejako enggau Adi iya.
Udah nya lalu nurun kenu Adi Jambi ka baroh, datai iya ba seduai ke benong makai dia, lalu dudok ninggang pah Keling. Udah nya lalu padam sedu Keling ke sendat makai, badu agi sendat. Udah seduai iya badu makai, lalu pansut ka ruai. Leboh nya isau unding pan nyau beranaing dalam serangan, tisi langit nyau bebali besiring kuning, matahari lesi terunjam padam, nyau lemai kenu hari. Nyau lama malam leboh sida udah tindok, dia Keling lalu nganyap ngagai Adi Jambi nya tadi, sereta lalu tindok dia.
Nyadi tawas kenu hari siti leboh sida udah badu makai ke bedemai nimang lantang, Keling pan lalu bejalai ga angkat ari rumah sida Jambi Bechelok Isi, Keling Bediging Buku Ali. Nyau ka lama iya udah ninggal ka rumah sida Jambi nya tadi, dia iya lalu bejalai lubah bepegai ba tipah lang terebang, nyau bejalai subok bepegai ba tandok rusa lalang, nyau bejalai tegar enda besempiar beunsak tulang, nyau bejalai laju baka peluru leka senapang. Udah nya lalu bejalai perejok gantong kenu Keling baka ke ngebus ka kebong langit ngeruang. Nyau bejalai perejok atak kenu iya baka ke nyelepak ba awak dan tapang, nyau bejalai perejok singit kenu iya baka ke menselit ba pintu langit singkom rapit nadai meranggang, nyau bejalai deras lebih ari upas naban ka pematang, nyau bejalai jelai lebih ari pemungai laja puang. Dia Keling nyau lelak ikak lembut tulang, nyau bal dilah nadai ngunyah gelanyah buah pinang. Nyau kalama iya udah bejalai, sungai nyau abis di-ulu, sungai nyau abis di-ili, bukit nyau abis diturun, bukit nyau abis ditiki, napat ka menasan jalai jani, dia iya pan lalu laboh ba pendai orang.
RUMAH JUBANG
NYADI PENDAI tu tadi enggi sida Jubang ke Betengelang Bulu Burong, enggi sida Jali ke datai ari tisi ujan ngerunong. Datai iya ba pendai ili ke di ai tansang kenyalang, di pendai nanga ke perua bunga pasang, dia iya lalu mandi kadiri saorang-orang. Udah tembu iya mandi, lalu beradu baru ga masok ka samoa ngepan iya. Udah nya baru iya mupok bejalai ari nya nengah jalai pendai sida Jubang. Udah nya lalu nengah jalai raya badas baka, indah enda baka dada gana mati telentang, lalu nengah jalai tawas udai pensiang. Udah nya lalu nengah panti tarah ke betingkah atas tebiang, lalu nengah panti luar ka mesai kelaya tikai senggang, nyau nengah panti entak baka chagak bedil berang. Nyau nengah panti batu ke begerugu galang melintang. Nyau datai ba panti tegoh ke betukoh paku lawang. Nya baru iya manggai ba jalai pikul entas endor bujang ajul bejagul ka mulut tusu linyang. Nengah madang kemelang sumpah ke berendah mansau jera, ke berendah mansau benyang. Udah nya baru iya ngensurok jelunok kampong sabang, lalu nengah kampong sabang inak rapas setawak pangkong terantang. Udah nya iya lalu nengah kampong sabang upa rapas peda enggau sula mata nentang. Nyau nengah madang sabang bakong rapas tutong pang¬kong penguang. Nya baru iya lalu nengah kampong sabang api, pejalai sahari ari pagi nyentok ka petang. Udah nya baru iya man¬ggai ba pun mulong merangau ke taja giau-giau baru bedudok nyari lang. Datai ba tiang Chandi lelaki ke bediri gedang-gedang. Datai ba tiang Chandi urik ke taja jentik-jentik ngelilik ka tasik linggang gumbang. Nya baru iya datai ba pun tiang Ranyai ke taja giai-giai murai ka tangkai jila isang, lalu datai ba tiang Gajah Meram ke taja singam-singam nungkam ka menalan balu rajang; lalu mansa tiang balan ke delapan belas betentang, sereta lalu mansa tiang lemba bumbon ke bakatayun gantong kelingkang. Lalu datai ba pun tiang sandong betong bebungkong ka benong tajau bujang. Datai ba menalan redah entak ka tambak takang kelakuyang.
Dia iya lalu ngangau, “Hoi jadi rumah kita tu!” pia ko iya.
“Eh jadi, anak, jadi,” pia ko saut Indai Tuai orang ke ba pala tangga.
Lalu niki meh ga iya ka rumah. Datai iya di rumah, ba ruai Indai Tuai orang nya tadi, lalu dianchau ka Indai Tuai orang nya tikai. Nyadi rumah puang bendar peda iya, tak nadai meda lelaki siko ayan di ruai. Udah nya iya lalu ngait ka sanga ulu tulang ba tandok rusa ringkang, lalu diengaran ka iya sumpitan sumpit tapang.
“Dudok Unggal,” ko Indai Tuai orang nya tadi.
Dibatak iya jelapa baku pirak ke belupak maioh ruang, baku kansat penoh laban sirap buah pinang, baku mau ke taja liau-liau dilansau tinggi penyulang, jelapa baku mau raung kc taja renjong-renjong mandong serungkong kaban bujang.
“Ari ni penatai nuan tu deh Unggal?” ko Indai Tuai orang nya nanya iya.
Nyadi Keling tu tadi tak lalu enda nyaut saleka mukut padi mayang, lalu enda nimbas saleka beras padi bangang. Ditanya Indai Tuai orang nya baru ga iya munyi nya tadi, nyangka iya enda ninga laban lelak, tang iya tak enda nyaut.
“Oh! Lapa meh iya tu tak enda tau nyaut. Bisu iya tu, nama tadi tau ga nanya ka penyadi rumah, datai di rumah tu lalu enda tau bejako agi,” ko Indai Tuai orang nya tadi.
“Gamal iya tu tak ukai orang enda tau bejako, ukai gamal orang tuyu, ukai gamal orang agu. Tak mua pemanah gamal iya tu tang enda tau bejako. Naka meh penyayau gamal iya ngemanah tu enda tau bejako deh,” ko Indai Tuai orang nya.
Udah nya orang lalu betugong baka lempaong ngambong ka batang, nyau dudok besarok baka tapang pugok nyempayang batang, nyau dudok bedijir baka tingkil maram pengerang, datai ngulu iya kia.
“Ari ni penatai nuan tu deh Unggal ?” ko sida nanya iya.
Nyadi iya tu tadi tak lalu enda nyaut saleka mukut padi mayang, lalu enda nimbas saleka beras padi bangang.
“Woo! Naka meh penyai iya tu deh. Nanya ka rumah tau, tang enda tau nyaut tanya kitai,” ko sida.
“Mua meh nuan tu deh Unggal, tak enda tau nyaut kami. Kati deka nuan jadi enggau sebarang kami tu Unggal?” ko sida ke dara, tang iya tak enda nyaut.
“Hah lagi Wai ! Uji aram kitai ngilum ka iya pinang, lalu engkah ba jari sereta lalu surong ka ngagai iya. Ti iya deka makai pinang ilum kitai lagi Wai, deka iya bebini kitai,” ko sida ke dara ke jemanta benong mansang.
Udah nya lalu di-ilum ka sida pinang sereta lalu diengkah ka sida ba jari, lalu disurong ka sida ngagai iya. Diengkah sida ba tapa iya. Peda sida iya lalu nungkop ka tapa iya.
“Oh! Enggai iya ka kitai Wai. Nama iya tak nungkop ka tapa iya deh,” ko sida.
Udah nya nyau abis beduju kenu sida ke dara jemanta benong mansang dia.
“Uji aram Wai kitai madah ka Ini Indai Jubang,” ko sida.
Udah nya lalu nyau kenu sida ka setak madah ka Indai Jubang. Datai sida di setak din, sida lalu bejako enggau Indai Jubang.
“Eh Ini! Bisi temuai di setak din, nanya ka penyadi rumah tau iya tadi, tang datai di rumah sereta lalu ditanya kami tak enda tau bejako, enda tau nyaut,” ko sida ke madah ka iya. “Aram nuan enggau kami setak, nyangka nuan tau nanya sereta lalu bejako enggau iya,” ko sida.
“Au meh anak,” ko Indai Jubang. “Lagi aku kin, laban kami duai Endu tu agi mekang pengawa, lagi kin,” ko Indai Jubang.
Nyadi Satik seduai Indai iya agi gawa muntang, lalu apin tembu. Udah nya sida ke madah ka iya pan lalu pulai ga ka setak ka baru ngagai temuai ke baru datai.
“Au Indai! Kin ka meh nuan. Keling nya Indai, Keling Aji ke berani tau serang. Dato siko nya Indai, ke pemadu nama mansang, Bujang Jelingai nya Indai nadai kala lenyau enggau orang ka teku tikal kajang, Labong Panggai nya Indai ka sakai jako nyerang,” ko jako Satik kelandik bala nyerang, ko Sudan Kelindan lambar benang, bejako enggau Indai iya.
Udah nya lalu nyau meh Indai Jubang mansang deka nanya temuai ka setak kin. Datai iya din.
“Nya Ibu tanya enggau iya nya ulih nuan. Kami enda tetanya ka iya,” ko sida.
“Ni temuai ti ko kita,” ko Indai Jubang.
“Nya meh iya, ke dudok ba panggau nya,” ko sida.
“Oh, lalu meh Dom! Lalu ngagai kami ka setak,” ko Indai Jubang.
“Au Ibu, legai kayu bansu aku datai endang deka ngambu lalu. Nama kabuah aku enda lalu deh Ibu,” ko iya.
“Aram meh tua,” ko iya ga.
“Oh! Nyangka iya tu enggai enda nganti Ini,” ko sida, “nya baru iya deka bejako.”
Udah nya iya lalu angkat sereta lalu dipelawik ka iya sap basong melintang, lalu ditangkin iya berangin pedang panjang, lalu nyan sumpitan sumpit tapang, laja ligong-ligong betibong ka jadong mau gempanang. Udah nya seduai pan lalu nyau ga mansang ngagai sida Indai Jubang, sama sakaki tambak singkang, niti sentali rumah panjang. Datai seduai di setak.
“Dudok Dom! Dudok di ruai,” ko jako Indai Jubang.
“Au Ibu. Legai kayu pendok, keba aku datai endang ngambu dudok,” ko iya.
Indai Jubang lalu tama ka bilik baik sida baka tasik linggang gumbang, tama ka bilik besai baka tempalai umai nawang, tama ka bilik jebong baka padong remaung lubang. Datai iya di bilik, iya lalu ngasoh Satik berapi. Udah nya Satik lalu berapi. Keling lalu madah ka diri deka mandi.
“Dini endor kita mandi ditu deh Ibu?” ko iya.
“Eh lagi meh,” ko Indai Jubang, “aku nganjong nuan mandi. Nya ai kami tunga kia,” ko Indai Jubang.
Udah nya seduai pan lalu nurun ga mansang mandi ka ai. Benong seduai datai ba tengan jalai pendai, dia iya meda ujong kayu rebah ninggang jalai.
“Nama ujong kayu tu ditu deh Ibu?” ko iya.
“Eh ujong kayu bekau orang udah beban terabai,” ko indai Jubang. “Sida nurun ngayau, ukai enda beban terabai ditu,” ko iya.
Udah nya kenu iya lalu limpang ga kia ngagai endor orang ke udah beban terabai.
“Eh lagi aku deka limpang kia, deka meda ka gamal utai kia,” ko iya.
Nyadi Indai Jubang lain nyau dulu ka ai tansang kenyalang. Enda bengat lama iya ke limpang enda bulih sasempa makai pinang, peda datai ga iya di pendai nitih ka Indai Jubang. Indai Jubang tak baru merebok ka labu. Peda Indai Jubang iya datai, tak mai terabai endang udah tembu gaga, manah bendar gaya terabai ke dibai iya. Endang udah jabong buok galong bauh ngelagetang. Tisap rimbong tak mua pemanah utai, ngambi bulu remaung lubang, tisap tisi mua pemanah utai baka moahari bekalih tumbang.
“Oh! Dini nuan bulih tu tadi deh anak?” ko Indai Jubang.
“Nya dia tadi, ba aku ke udah limpang ngagai bekau orang ke beban tadi,” ko iya nyaut Indai Jubang. “Meda tak bisi teda ban orang ke dulu, nya ke digaga aku enda lama tadi,” ko iya.
Nyadi Indai Jubang tu tadi tak alit ati meda utai bakanya, bengat ngenyampat nya. Udah seduai sama tembu mandi, lalu pulai meh ga seduai ka rumah ka baru. Datai di rumah kira ka baru tembu begari, dia deh Satik lalu ngangau ka makai ke bedamai nimang lantang. Tembu makai, dia langit pan nyau bebali besiring kuning, matahari lesi terunjam padam, hari pan nyau malam ga. Nyadi leboh sida ke indu datai ngulu iya, dia iya lalu bejako.
“Kati ko alai rumah kita tu tak nyau malam agi ga puang, tak nadai meda sida ke lelaki, bisi tunga pemindah sida tu?” ko iya.
“Eh anak, badu enda bisi meh pemindah sida tu,” ko saut Indai Jubang. “Udah nyau memendu ayun sida tu, ka kuson kanggan saluntang. Udah nyau bebujang jangong ka telok kampong puang, udah nyau memeran ka bulan tuang-tuang. Udah nyau ngayau sida tu ka ulu langgai Sentang.”
“Kini ka tunga bala sida deh ibu?”ko iya.
“Udah nyau ngayau ngagai sida bangkai anak Memaloh telok kampong puang, tang sida tu lalu ka melunggang ngagai sida Banggai ke di Penyurai Remang Pisit, deka ngagai sida Nading ka di Genturing Pintu Langit,” ko Indai Jubang.
“Lama sida tu udah nyau Ibu?” ko iya.
“Lama ga udah anak. Kada enda nyau ka datai sida dalam dua-tiga hari tu ila,” ko Indai Jubang.
Udah nya, lalu malam meh kenu hari. Nyadi malam nya, dia kenu Keling tu tadi ngayap ngagai Satik, sereta lalu jadi enggau Satik kelandik bala Nyerang, Sudan Kalindan lambar benang. Kira dua-tiga hari lepas nya, dinga tak gemerak panjong sida Jubang pulai ngayau di pengkalan, mangka ka rumah.
“Oh! Dinga panjong Aya pulai ngayau,” ko sida ke anembiak papak perenggang, ko sida ke mit lelachit angkat mansang.
“Nama utai ulih sida Aya, alai panjong bengat ngenyadi nya,” ko sida.
“Uji aram wai kitai sama nurun ngambat bala sida Aya ka ai kai,” ko sida ke biak enggau sida ke Indu.
Udah nya lalu nurun kenu samoa orang. Nyau abis kenu sarumah-rumah nurun ka ai ngambat sida Jubang ke baru pulai ngayau. Datai bala sida ke mit di ai.
“Oh Aya,” ko sida ke anembiak papak perenggang, ko sida ke lelachit angkat mansang, “Ibu Satik udah belaki Aya.”
“Hees! Mapap! Orang ni ka laki iya ko kita, tu kami udah nyau ngayau magang. Sapa orang ka laki iya ko kita, ukai bisi lelaki agi tinggal,” ko Jubang.
“Kati ko enda udah belaki deh Aya. Jadi enggau Keling ke di Panggau Libau. Keling Aji ke berani ati tau serang, jadi enggau Keling manok biring Sempidan Arang,” ko bala sida anembiak papak perenggang, ko sida ke mit benong lelachit berambau mansang.
“Es! Mapap kita tu! Kati ko kita ngarap ka diri jadi enggau Keling. Ti iya Keling, Keling lachau, Keling engkarong nya,” ko Jubang. “Ti iya nya Keling ke di Panggau Libau, iya udah bau ruom kita disalai iya. Dini iya deka meda kitai. Keling Panggau nya munsoh kitai nyah! Munsoh! Munsoh! Ninga kita, mereti kita,” ko Jubang nganu sida ke biak.
Benong Jubang bejako enggau sida bala anembiak, dia deh lalu datai kenu Endu Sudan Keleman bulan perenching, Dayang Ketupang bungai Manding, Adi Arau Timbau Berakit, Enturan Papan Singit, lalu bejako enggau Arau.
“Nuan Aka! Anang pedis ati ngagai laki Satik. Keling nya Aka, Keling Aji ke berani tau serang. Keling ke di Panggau Libau, datai ari menoa sida di Panggau Libau luchak lunyau kena biau jila isang.”
Nyadi Arau Timbau Berakit, Enturan Papan Singit semaia deka jadi enggau Satik Kelandik Bala Nyerang, Sudan Kelindan Lambar Benang pemulai sida ke ngayau tu.
“Enda nya ulih laban nuan Aka,” ko Endu Sudan Kelam Bulan Perenching bejako enggau Arau.
“Nama kabuah aku tau pedis ati, nya keba manah iya belaki Keling awak ka bisi enggau kitai ditu,” ko Arau.
NGAMBAT JUBANG
“ARAM KELING tua ngambat sida Aka ke baru pulai ngayau ka pendai,” ko Satik bejako enggau Keling.
“Aram meh meda ka gamal utai ulih orang ke pulai ngayau,” ko Keling.
Udah nya lalu ditangkin iya nyabur chudor ke teleba nyembor ka juor darah lang, nangkin sanga nyabur lama enda besia makai tulang, jabong buok galong bauh ngelagetang. Udah nya seduai pan lalu nurun ga ari rumah sama betunda udi sama sakaki saum singkang, niti sentali jalai ulang. Udah nya sereta nampak bala sida Jubang ke ba pendai, dinga kenu pengaroh ke ditangkin Keling tak lalu bemunyi nyampau pengeragak. Batu ketupong kenu nyau bemunyi baka setak. Batu burong Malam nyau bemunyi beansak-ansak. Batu beragai kenu nyau bemunyi lekak-lekak. Batu Papau taja bem¬unyi rangau-rangau munyi tempalau kangau sabak.
“Eh Aya! Nuan ti udah ngumbai kami bula, peda nuan nyin Ibu kami Satik enggau laki iya nurun ari rumah,” ko sida anembiak papak perenggang.
“Hees! Enda Keling lachau, Keling engkarong nyin,” ko saut Jubang.
Udah nya seduai pan datai ga ba tugong bala maioh. Nyadi orang maioh tak ngenong meda Keling, meda pemanah gamal iya.
Keling lalu bejako enggau sida, “kati ko pejalai kita deh, ni naka pejalai kita?”
Udah nya Arau lalu nyaut, “rumbau kayau kami tu baka buah merunjau ulu, chungak lalu chungu. Asa kami tu Unggal lalu lebu, enda datai din kami sabuat, enda datai ba menoa sida Banggai ke di penyurai remang pisit, enda datai ba menoa sida Nading ke digenturing pintu langit. Datai bala kami ba rantu jalai adi, kami lalu kena tegah orang, sereta bala kami lalu mati dua iko. Meda gaya bala kami tak kelalu salah ulu’ bakanya, dia kami lalu bebai nikal, pulai. Udah nya kami pulai beguai-guai,” ko Arau.
Udah nya samoa bala orang ke pulai ngayau lalu niki ka rumah. Datai di rumah Indai Jubang lalu beguai-guai berapi. Udah mansau iya ke berapi, dia iya lalu nyendia ka orang makai. Udah nya Jubang lalu tama ka bilik sereta lalu ngarak Indai iya berapi.
“Jampat ka nuan berapi Indai lapar endar perut aku tu,” ko iya.
Udah nya iya lalu ngumpol sangkoh, ngambi mata duku, mata kapak, ngumpol mata lungga, geraji enggau samoa macham utai ke tajam, lalu ditan iya ba baroh tikai ke deka endor Keling dudok makai, awak ka Keling abis telih tauka lalu mati laban tukak ke ditan iya nya. Udah tembu iya ke nan utai nya tadi, dia iya lalu ngangau ka Keling makai.
“Makai, Adi,” ko iya.
Keling lalu angkat mansang tama makai ka bilik. Datai iya di bilik, dia iya lalu ninga utai tak nyau bekasetak kena indik iya ari baroh tikai.
“Nama utai ti bekasetak tu deh Aka?” ko iya.
“Eh! Nyangka gelegar tekinsit. Nama iboh ka nya,” ko saut Jubang.
Udah iya seduai pan lalu berengkah ga makai. Udah seduai tembu makai, tisi langit pan bebali besiring kuning, matahari lesi terunjam padam, lalu hari pan nyau malam ga.
“Bakanya pagila Endu,” ko Jubang bejako enggau Satik, “Tumu ka nuan berapi. Nama kitai tak nadai bisi kayu sarepik di para, awak ka kami duai Adi tu ngambi kayu. Ni alah kitai tak nadai kayu,” ko iya.
Nyadi pagi hari siti, sida lalu makai. “Udah tembu makai tua ngambi kayu lagi Adi. Nama kitai tak nadai kayu,” ko Jubang bejako enggau Keling.
“Au meh Aka,” ko Keling, “amat munyi ko nuan, ni alah kitai tak nadai kayu.”
Udah nya seduai iya lalu besikap deka ngambi kayu. Nurun seduai ari rumah, kira penumbas iya pengelama seduai udah bejalai, dia seduai lalu datai ba madang kayu, madang bantas, madang mengilas, madang tekam madang keladan.
“Naka meh pemanah kayu ditu deh Aka. Dini endor tua ngambi kayu deh Aka, tau tua ngambi kayu ditu?” ko Keling.
“Heh! Dini nya kayu diambi, ke bakatu. Din lagi baru maioh kayu, dia tua ngambi kayu lagi,” ko Jubang. “Kami nadai kala ngena kayu bakatu,” ko iya.
Udah nya bejalai ga seduai ari nya. Nyau kalama seduai ke udah bejalai, nya baru seduai datai ba pun tapang sakayu. Peda tak nyau petang kenu puchok tapang ditepan manyi, ditepan singut.
“Nya, tu baru kayu tau diambi ka kayu api. Tu baru endang kayu kami,” ko Jubang.
“Nama tu tak maioh bendar manyi ba puchok tu deh Aka,” ko Keling.
“Nya meh tebang,” ko Jubang.
Udah nya lalu ditebang Keling kenu tapang nya tadi. Nyadi leboh tapang nya nyau ka rebah, dia Jubang lalu bejako enggau Keling.
“Eh Adi! Lelak nuan, lak ka aku ngerebah ka tapang nya ka tua, lalu nuan nyambut ujong nyin lagi,” ko iya.
Udah nya lalu ditebang iya nampong abi enggi Keling tadi. Nyadi Keling tu tadi lalu bejalai ngagai kira ba ujong puchok ta¬pang.
“Jampat ka nuan Aka, enggai ka nuan kena tinggang puchok nya terempas lagi,” ko Jubang.
Udah nya lalu belanda kenu Keling meda tapang nyau ka rebah. Leboh tapang nya rebah lalu disambut Keling puchok tapang enggai ka terempas.
“Oh….lalu meh laki dikerindu ati, tuning tuju lempuang,” pia deh ko jako Endu Samban ke nguan dan tapang undang. “Mua meh nuan deh wai tak nebang rumah kami,” ko Rembia tapang nya bejako enggau Keling.
“Eh! Aku ga dibai orang,” ko Keling.
Udah nya lalu beranchau ka tikai Bunsu tapang nya tadi. Di kembai ka iya tikai besai anyam Beredai Indai Ngelai indu orang di Meligai Pungga Pungkang. Udah nya lalu diberi iya makai kenu Keling dia.
“Makai nuan ambai ke bedamai nimang lantang.” Udah nya lalu diberi iya makai pinang ga Keling.
“Empa pinang tu ambai ulih nuan, lua ka di rampang.”
Udah badu Keling ke makai bedamai nimang lantang enggau ngunyah selabah buah pinang, dia Bunsu Rembia lalu meri iya pengaroh ka gembar tuboh, meri iya ubat serangkap genap. Nyadi Jubang tu tadi lalu pulai beguai-guai ka rumah, laban Keling tu tadi udah mati kenu ko iya.
“Kita lagi sama enggau aku,” ko Keling bejako enggau Bunsu Rembia. “Enggau aku samoa kita lagi.”
“Au meh,” ko Rembia Bunsu Tapang.
Udah nya lalu dibai iya sakayu tapang tu tadi enggau manyi-manyi. Datai kenu Keling tu tadi di rumah peda tak mai kayu tapang sama enggau buah-buah. Tak ngenying chelom batang tapang laban manyi. Udah nya lalu diengkah ka iya ba tengah ruai. Keling lalu dikangau ka Satik makai bedamai nimang lantang. Udah badu makai, iya lalu pansut ka ruai. Datai iya di ruai dinga tak gemerak panjong Jubang pulai ngambi kayu.
“Nama utai dipanjong ka Aya pulai ngambi kayu,” ko jako sida ke anembiak papak perenggang, ko sida ke agi mit lelachit baru mansang.
“Aram kitai ngabas iya,” ko sida.
Udah nya sida ke biak lalu nurun ka pendai. Datai sida di pendai, “Nama utai dipanjong ka nuan deh Aya?” ko sida.
“Hees! Kati ko enda manjong, manjong ka laki Satik udah mati,” ko iya.
“Dini nya bisi udah mati, udah pulai iya Aya, baru udah diberi Ibu makai bedamai nimang lantang,” ko sida.
“Hees! Kati ko nya makai, aku meda iya mati ditinggang kayu. Kita tu besai tuboh besai pemula. Tuboh kita enda tundan ka pemula diri,” ko Jubang.
Udah nya lalu niki meh ga iya ka rumah. Datai iya di rumah, dia iya lalu deka niki ngagai panggau iya mansang ka begari. Benong iya baru deka nyengkau gari, dia manyi lalu angkat malut iya. Dia iya betepas ka kiba, tepas ka kanan ngena anak gari sirat, tang tak baka ke ngasoh indu manyi balat agi malut tuboh. Nyau nadai dipeda agi datai ka leka mata Jubang dibalut manyi. Tak ngenying chelum indu manyi malut iya. Dia iya kaong-kaong madah ka diri mati, laban indu manyi.
“Mati aku tu laban manyi tu Adi. Ukai nya kayu dipeguna tua adi, buai enggau nya,” ko iya enggau sabak-sabak bejako enggau Keling.
“Kati ko tua muai nya deh Aka, nya ga kengka kayu ulih tua, tambah agi nya endang kayu ke manah ko nuan nganu aku din tadi,” ko Keling.
Dia iya kenu nyau luput di balut manyi. Nyau enda tau madah ka diri mati agi. Udah nya Satik pan lalu pansut ga ari bilik, lalu bejako enggau Keling.
“Eh anang nuan nunda Aka, Keling,” ko iya. “Asoh pulai enggau kayu nya ulih nuan.”
“Tu ga endang kayu ke dikena kita ko iya nganu aku din tadi. Nya alai aku mai tu pulai ka rumah,” ko saut Keling.
“Kami din nadai kala bekayu ka kayu bansa tu,” ko Keling.
Dia Jubang tu tadi nyau beseput jarang, semina resu nyawa iya agi bisi didinga madah ka diri mati. “Ubat aku tu Adi. Mati aku tu laban manyi,” ko iya.
Udah nya lalu diasoh Keling pulai meh ga batang tapang tu tadi. “Pulai nuan manyi, pulai ka dan, pulai nuan tapang, pulai ka emperan,” ko iya.
Peda udah nya kenu lalu pulai meh batang tapang sama enggau manyi-manyi. Udah nya baru Keling lalu ngubat iya. Ditepas Keling enggau labong lalung baka sengkilong tedong jalih kendawang, ditepas iya enggau labong bekulat ke baka kijap neladan sempepat inggap di putat pedada nunggang. Tak ngenying burak tuboh Ju¬bang laban butoh manyi. Udah nya lalu semboh enda belitan, sereta gerai lalu suman meh ga Jubang. Udah nya hari bebali besiring kuning,
matahari lesi terunjam padam, dia sida pan lalu makai. Sereta udah badu sida makai, dia Jubang lalu bejako enggau Endu Sudan Kelindan lambar benang, bejako enggau Satik Kelandik bala nyerang.
“Pagila tumu ka nuan berapi Endu, laban kami duai Adi tu deka nyala. Ni alah kitai makai enda belauk,” ko iya.
NYALA
NYADI LABAN Jubang agi keras deka nguji Keling, dia iya sereta tawas pagi hari siti lalu mai Keling nurun, laban enggai nadai lauk ko jako. Udah tembu makai pagi.
“Nurun tua Adi, nyala tua saharitu,” ko iya. “Ni alah kitai tak rangkai makai enda belauk.”
“Nya nyala ga meh, sabarang bai nuan,” ko Keling.
Udah nya seduai lalu nurun nyala. Datai seduai ba pengkalan, udah kemas enggau perau.
“Nuan nibar, lalu aku ngemudi ka tua,” ko Jubang.
Udah nya seduai lalu bekayuh begadai-gadai endang baka kayuh kitai ke nyala. Leboh seduai bekayuh, dia seduai lalu mansa kaban ikan maioh bendar.
“Naka meh pemaioh ikan ditu deh Aka,” ko Keling, “Ditu tua nibar Aka. Sakali tua nibar pan umbas meh dibai pulai.”
“Heeh! Aku enggai makai ikan anak. Din lagi meda ikan besai, nya baru tua nibar ka jala,” ko iya nyaut Keling. Udah nya bekayuh ga seduai ari nya. Enda lama udah nya, dia seduai lalu datai ba lubok siti, nadai utai ngemesai nya, tak ngenying chelum ai dia. Udah nya seduai lalu meda baya nyau bejeloh empa pemaioh. Jagu nyau betemu iko, baya nyau betemu mua, rabing nyau betemu pending.
“Ditu baru tua tau nibar ka jala tua,” ko Jubang, “Nya baru ikan ke endang diempa kami menoa tu.”
Udah nya lalu diasoh iya tibar Keling. Udah nya lalu ditibar ka Keling jala ngagai lubok. Jala nya bulih panjai lima pemanjai. Sereta udah laboh jala ka ai, sepi tak gegetar kiba-kanan.
“Nya Adi, nuan nyelam ka tua awak ka aku megai jala,” ko iya.
“Au meh,” ko Keling.
Udah nya lalu diselam Keling ka dalam ai ka jala nya tadi. Datai iya dalam ai din, angkat deh jala tu tadi lalu dibatak Jubang, lalu ditaban ka iya pulai beguai-guai. Nyadi Keling tu tadi lalu laboh ba tanju Endu Ensong Lua Genali, Endu Berenai Tabor Sugi, Bunsu Beriak Bujang Sapucha Benang. Laboh ba tanju Endu Pupu Anyut Beranatong, Endu Kumpai ke Berenai Pala Wong, Bunsu Serit Amit Pengibun Kepit Pintu Bebuli, Raja Genali Berumah Di Kaki Riam Nunggang.
“Lalu meh ambai aku enggai muai, laki dikerindu ati. Lalu tunang tuju lempuang. Kamaia nuan datai ditu deh ambai?” ko nya nanya iya.
“Apin ga aku lama udah datai. Aku datai enggau Jubang ke Betengelang Bulu Burong, Jali ke datai ari kaki Ujan Ngerunong,” ko iya.
“Oh! Nya ka bini nuan kau deh Ambai, Adi Jubang. Kumang udah dibuai nuan diatu,” ko seduai.
“Eh! Enda ga aku muai Kumang, tang ga leboh aku ke diau ditu Satik ga ka bini aku.”
“Dini nuan tau muai Kumang deh Ambai,” ko seduai nganu iya. “Kenyau ari sera menya Kumang endang udah diambu indai nuan ka bini nuan. Nya alai nuan enda tau muai iya,” ko jako Bunsu Baya bejako enggau iya, “ingat ka nuan, anang nuan muai Kumang enggai ka nuan busong ngelangkah gunong, enggai ka nuan tulah ngelangkah tanah.”
Udah nya iya lalu diberi seduai ubat serangkap genap, seduai meri iya pengaroh ka kamboh tuboh. Udah nya iya lalu madah ka diri deka pulai.
“Aku deka pulai ambai, tang aku minta ubong indai burong tiong,” ko Keling. Lalu disua ka seduai idong sakali nempah lalu.
“Minta tinchin aku indai empulu Lilin,” ko Keling ga bejako baru. Lalu disua ka seduai jungkal mulut tusu.
Udah nya diseradak ka iya di moa tampak baka senayak bulan mandang. Lalu dirimpi ka iya sakali di lepi sanggol lintang, sereta lalu dipechal iya di jungkal tusu linyang. Udah nya iya lalu mulai ka diri ari rumah Bunsu Baya. Iya lalu matak sakayu sega rutan enseluang.
“Nyadi aku ke pulai tu deka lalu mai kita dua iko”, ko Keling.
“Bai meh,” ko saut seduai enggau Keling, “Awak ka Aya seduai Ibu nya enggau nuan.”
Udah nya iya lalu nusok sakepai semah Skrang, mua pemaioh utai bulih sakayu sega rutan enseluang, lalu dibai iya pulai.
Nyadi baya dua iko nya tadi lalu rayap-rayap nitih ka iya pulai ka rumah. Datai iya di rumah, sereta orang tepeda ka baya dua iko, lalu nadai berani engkeretik siko. Nyadi siko lalu diengkah iya ba panggau Jubang, lalu siko diengkah ka iya ba moa pintu.
“Nama kabuah nuan mai utai bengat baka tu deh Keling?” ko Satik. “Dini Aka tau idup laban utai bakatu deh,” ko iya.
“Nama kabuah iya enda idup, iya ga endang ikan kita ditu, ko iya nganu aku din tadi,” ko saut Keling, “Kami din baru nadai kala makai utai baka tu.”
Udah nya Keling lalu dibela Satik makai. Sereta udah badu iya ke makai bedamai nimang lantang, iya lalu pansut ka ruai. Datai iya di ruai dinga tak rais-rais panjong Jubang pulai nyala di pendai.
“Oh, nama utai dipanjong ka Aya di pendai. Nama utai ulih iya nyala, alai iya nyau manjong?” ko bala sida ke anernbiak papak perenggang, sida ke mit lelachit angkat mansang. “Aram kitai sama nurun ka pendai, ngabas utai ulih iya,” ko sida.
Udah nya sida lalu nurun ka pendai. Datai sida di pendai, “nama utai ulih nuan deh Aya alai panjong nuan bengat ngemalatnya,” ko sida ke anembiak.
“Hee! Nama kabuah enda manjong, manjong ka laki Satik udah mati tangkap baya din tadi,” ko iya.
“Oh! Lapa Aya tu,” ko sida. “Nama iya tak udah datai di rumah deh Aya,” ko sida.
“Hee kita! Kita ukai meda deh! Aku tak meda enggau mata aku empu baya ngerias ka iya tadi. Kita tu besai tuboh besai pemula, tuboh kita enda tundan ka pemula kita,” ko Jubang.
Udah nya iya lalu datai di rumah pulai ke nyala. Leboh iya baru ka niki ngagai panggau iya mansang begari, dia iya lalu dipanggom baya ba patong. Udah nya, iya lalu tegali. Angkat iya ari tegali nya tadi, lalu deka lari ka bilik. Datai iya ba moa pintu, lalu ditangkap siko ga iya dia, sereta lalu direkak baya kenu iya dia.
“Mati aku tu Adi! Mati! Ukai tu ikan diempa ke ulih tua tu Adi. Nadai kitai makai ikan bakanya, asoh lari enggau tu Adi,” ko iya.
Jubang nyau enda tau mengkebut agi kena rekak baya dua iko nya tadi. Udah nya baru Satik lalu pansut ari bilik, lalu ngasoh Keling muru baya nya.
“Buru enggau baya nya ulih nuan Keling. Enda Aka tau tan laban utai bakanya.” Udah nya lalu diburu Keling kenu baya dua iko nya tadi.
“Lari seduai baya! Lari ka telok. Pulai seduai baya, pulai ka lubok,” ko jako Keling.
Udah nya tak enda betanggoh-tanggoh ga baya dua iko lalu pulai betunda-udi.
“Mati aku tu Adi. Ubat enggau aku tu ulih nuan,” ko Jubang.
Udah nya lalu angkat Keling, lalu nepas iya enggau labong lalung baka sengkilong tedong jalih kendawang. Ditepas iya enggau labong pantak kechendai betabor ka burai mau magang. Sereta udah kena tepas Keling enggau labong, dia deh lalu alit enda belitan, sereta semboh enda betuman. Udah nya langit pan nyau bebali besiring kuning, matahari lesi terunjam padam, hari pan nyau lemai ga, sida lalu makai.
“Pagila tumu ka nuan berapi Endu,” ko Jubang bejako enggau Satik, “laban kami duai Adi deka ngasu.”
NGASU
SERETA tawas pagi hari siti, sida lalu makai bedamai nimang lantang. Udah tembu sida makai, dia Jubang lalu bejako enggau Keling.
“Besikap Adi, ngasu tua saharitu. Ni alah kitai makai tak nadai utai ka lauk.”
“Nya ngasu ga meh, ti nuan mai aku ngasu,” ko saut Keling. Udah nya seduai lalu besikap deka nurun ngasu.
Nyau kalama seduai udah nurun bejalai nengah jalai, lalu nyalak babi kenu ukoi. Mansa Keling lalu ditumbok iya lalu ulih. Udah nya nyalak rusa ga ukoi, mansa Keling sereta lalu ditumbok iya, ulih ga rusa. Maioh bendar babi, rusa udah ulih seduai.
“Maioh bendar jelu udah ulih aku Aka, kada ulih bai tua pulai tu lagi,” ko Keling.
“Eh! Rindu ngiroh diri enggau utai bakanya. Enggai aku mai jelu anak. Nya ukai jelu diempa kami,” ko Jubang, “din lagi baru bisi jelu besai ba tuchong bukit.”
Bejalai seduai ari nya mansang deka nepat bukit ke ko Jubang. Datai seduai ba tuchong bukit lalu meda remaung tak dugau-dugau benong nusu ka anak. Nyadi liur remaung nyau entali nurun dagu iya empa pemangah. Bulu pala remaung nyau ngerenjang kasak-kasak meda seduai.
“Nyin baru jelu endang ka lauk kami,” ko Jubang, “alai nuan kin ngagai iya.”
“Au meh Aka,” ko Keling.
Udah nya Keling bejalai mansang kin. Sereta meda iya, remaung tu tadi lalu tama ka dalam lubang.
“Titih ka iya ulih nuan enggai ka tua puntan baka menasan jalai jelu, enggai ka tua labah baka buah merunjau ulu, enggai ka tua chungak lalu chungu, enggai ka asa lalu lebu,” ko Jubang.
Udah nya lalu nyau Keling tama ka dalam lubang remaung. Nyadi moa lubang Jalu dialit ka Jubang, awak ka Keling enda tau pansut agi lalu mati diempa remaung.
“Tu baru iya mati, ukai baka ke bisi jalai iya pansut agi,” ko iya bejako kadiri.
Nyadi Keling lalu tama ka dalam ka agi nitih ka remaung. Datai iya di dalam lubang din lalu betemu enggau Endu Bentuk Tinchin bepayung, Endu Dara Rinta bedayung, Bunsu Remaung ke Bekungkong baroh raang. Bunsu Remaung lalu nanya iya.
“Iya ari ni penatai nuan deh ambai aku enggai muai, laki kerindu ati, tunang tuju lempuang?”
“Eh Ambai! Aku ga enggau Jubang ke betengelang bulu burong, enggau Jali datai ari kaki ujan ngerunong, enggau iya ngasu,” ko Keling.
“Au Ambai. Nuan ga udah jadi enggau adi Jubang. Nama kabuah nuan muai Kumang deh?” ko Bunsu Remaung.
“Enda aku muai iya, tang leboh aku ke mansa lalu bebini ditu ga aku,” ko Keling.
“Anang nuan muai Kumang. Endang kenyau ari sera menya Kumang diambu indai nuan ka bini nuan. Baka kami endang ngetau jambai, tang Kumang ngetau padi, kami semina empu ambai, iya endang bempu laki,” ko jako Bunsu Remaung.
“Tak anang sakali-kali nuan muai iya. Ti nuan muai iya, enggai ka nuan busong ngelangkah gunong, enggai ka nuan tulah ngelangkah tanah. Semina Kumang ke ngasoh nuan jadi berani,” ko Bunsu Remaung bejako enggau Keling.
Udah nya iya lalu diberi bunsu Remaung makai ke bedamai nimang lantang. Udah badu makai asi, lalu diberi iya makai pinang. Udah nya iya lalu madah ka diri deka pulai.
“Deka pulai aku ambai, tang aku enggai enda minta ubong indai burong tiong,” ko Keling. Lalu disua ka iya idong nempuah lalu.
“Minta tinchin aku indai empulu Lilin,” ko Keling. Lalu disua ka iya jungkal mulut tusu.
Udah nya lalu diseradak ka iya moa tampak baka senayak bulan mandang, lalu dirimpi ka iya sakali di lepi sanggol lintang, lalu ditekan ka iya di tandan bau nukang, lalu dipechal iya di jungkal mulut tusu linyang.
Nyadi aku ke pulai tu deka mai kita dua iko,” ko Keling.
“Bai meh, nya Aya seduai Ibu enggau nuan,” ko Bunsu Remaung.
Udah nya iya lalu nyau pulai, seduai dua iko nya tadi lalu dibai enggau iya. Enda lama udah nya Keling pan lalu datai ga di. rumah sama betunda-udi enggau remaung. Nyadi remaung siko lalu diengkah ka iya ba panggau Jubang, lalu siko diengkah ka iya ba moa pintu bilik. Nyadi samoa orang maioh nadai utai ngenakut nya meda remaung. Meda liur seduai nyau entali nurun dagu.
Udah nya Keling lalu dikangau ka Satik tama makai ke bedamai nimang lantang. Sereta udah badu makai iya lalu pansut ka ruai, lalu dudok nyandih ba tiang. Udah nya dinga tak rais-rais panjong Jubang pulai ngasu ba pendai.
“Nama utai dipanjong ka Aya? Balat ga Aya tu dua-tiga hari tu tak manjong berari-ari. Aram Wai kitai ngabas iya ka pendai kai,” ko sida anembiak papak perenggang, sida ke mit lelachit benong mansang.
Udah nya bala sida lalu nurun. Datai sida di pendai sida lalu nanya, “Nama utai dipanjong ka nuan Aya?” ko sida.
“Eh! Manjong meh! Manjong ka laki Satik udah mati diempa remaung,” ko Jubang.
“Nama iya tak bisi di rumah deh Aya,” ko sida ke biak.
“Eh! Badu enda meh pagi tadi, tang diatu udah mati. Aku tak terang-terang meda remaung makai iya dalam lubang batu din tadi,” ko iya.
“Eh, Aya. Tak baru udah badu makai iya diberi Ibu dia tadi,” ko sida ke biak.
“Eh banggar kita tu. Besai tuboh besai ga pemula kita, tuboh kita enda tundan ka pemula,” ko iya nyaut bala anembiak papak perenggang.
Udah nya iya pan lalu niki ga ka rumah. Datai iya di rumah, lalu deka niki ka panggau mansang deka begari, lalu ditangkap remaung ba pala patong, lalu disilat iya enggau bunga chekak, tang laban remaung bengat sikar, dia iya lalu rebah. Angkat iya ari ti rebah lalu engkechit mansang deka lari ka bilik lalu ditangkap siko ke ba moa pintu, lalu ditendang iya enggau bunga kuntau. Angkat deh laban salah tendang lalu lekat ngeli remaung ba pala patong iya, lalu direkak remaung dua iko tadi iya dia, tak nyau rauh-rauh madah ka diri mati.
“Parai aku, luput aku tu, mati aku tu Adi,” ko iya. Nyadi iya tu tadi tak nyau garing-garing direkak remaung. Nyau telanjai ganjang kenu iya di ansar ka remaung. “Ukai nya jelu diempa, asoh pulai enggau nya ulih nuan Adi,” ko Jubang.
“Aku endang enggai mai, tang ga nuan keras bendar ngasoh aku mai din tadi,” ko Keling, “laban nya endang jelu ka diempa kita ko nuan nganu aku din tadi. Nya alai aku lalu mai nitih ka jako nuan. Nya meh jelu ulih tua ngasu,” ko Keling. “Kati tua agi ngasu bai nuan Aka ?” ko Keling.
“Oh hoh! Oh hoh! Oh hoh! Enda aku dapat ngasu agi, pedis bendar tuboh aku tu, idup ka aku tu ulih nuan Adi,” ko iya dekut-dekut nat ka pemedis iya nyaut Keling.
Udah nya Keling lalu ngasoh Remaung dua iko nya pulai. Ninga Keling ke ngasoh seduai iya pulai, lalu enda betanggoh agi seduai lalu pulai kamaia nya.
“Ubat aku tu Adi. Tu baru aku parai ti nuan enda ngubat aku,” ko iya bejako enggau Keling. Tuboh iya nyau mirah laban darah iya ke dikuyas ka remaung. Udah nya lalu ditepas Keling enggau labung lalong baka sengkilong tedong jalih kendawang. Di ubat iya enggau labong bekulat bakakijap neladan sempepat inggap di putat pedada nunggang. Peda kenu lalu alit enda belitan, lalu semboh enda betuman meh ga tudah Jubang.
BESENGANJAP
NYADI DUA tiga hari udah nya, peda kenu Jubang tak ngansah nyabur iya, samalam-malam, sadini-dinihari. Udah nya dipantap ka iya ngagai tiang, putus ga tiang. Pantap ka iya ngagai sukong, putus ga sukong. “Tajam nyabur aku tu,” ko ati iya.
Udah nya tawas meh ga hari, dia sida lalu makai pagi baka selama. Udah badu makai pagi, dia iya lalu bejako enggau Keling.
“Pia tu Adi. Manah tua senganjap saharitu,” ko Jubang.
“Besenganjap nama nya deh Aka?” ko Keling nanya iya.
“Eh, besenganjap tuboh,” ko Jubang.
“Aku nyangka tak besenganjap batang tapang,” ko Keling. “Barang ko nuan meh Aka,” ko Keling ga.
“Dini endor tua sengan¬jap lagi deh Aka?” ko Keling.
“Din meh Adi ba tengah menalan, tingkap di paras lesong talentang.”
Nyadi sida sarumah nyau nadai deka ayan agi ninga seduai deka senganjap. Datai seduai ba tengah menalan.
“Sapa tua dulu mantap pangan deh?” ko iya nganu Keling.
“Eh, awak ka nuan meh dulu mantap aku, iya ga nuan tuai,” ko Keling.
Udah nya Keling lalu tingkap ba lesong, sereta lalu bejako. “Uji simpul aku ambai enggau sanggol lepi sakali. Uji tikal aku ambai enggau kain bebuah sigi.”
Udah nya lalu dipantap Jubang, peda lalu begiling mata nyabur iya baka tating jala besi, betikal baka udi.
“Jai bendar nyabur aku tu,” ko iya. “Lagi Adi aku limpang ngansah dulu, ti tau ko nuan.”
“Nama kabuah enda tau, alai meh nuan,” ko Keling.
Udah nya lalu nyau iya limpang ngansah nyabur iya baru. Udah nya lalu diuji ka iya ngagai tiang, putus ga tiang, embal ka iya ngagai sukong, putus ga sukong.
“Hah tajam tu!” ko ati iya.
Sereta udah tembu iya ke ngansah nyabur, iya lalu pulai ga kin ka baru. Datai iya din lalu dipantap ka iya ngagai belakang Keling. Peda bakanya ga begiling baka tating jala besi, nyau betikal baka udi, sereta rabang mesai jari, simpak mesai kaki. Udah nya lalu deka malas meh ga Keling.
“Tu aku ga empu idar mantap pangan Aka,” ko Keling.
“Kati ko deh Adi, tau ditinggang enggau alu aku tu?” ko Jubang.
“Tau,” ko Keling.
“Ti bakanya nganti dulu nuan Adi, nganti aku udah ngiga alu,” ko iya.
Iya lalu nyau mansang ngiga alu sereta lalu ngambi tali.
“Nya, tanchang enggau aku ulih nuan,” ko Jubang. “Alu ari atas, lalu aku ari baroh,” ko iya.
Udah nya lalu ditanchang Keling alu enggai ka abis bebaring. Nyau nadai agi dipeda tuboh iya ditambun tugong alu ke kena ninggang iya. Udah nya Keling nyau bemoa mirah nekang jerenang, nyau bemoa mansau nyedaun sabang undang, nyau bedada nyala baka ke kena teritik darah nyerang. Udah nya lalu dipantap Keling meh iya. Putus alu tu tadi lalu ngerampit Jubang. Udah nya putus ga Jubang lalu mutus ka lesong ke endor iya tingkap. Putus lesong lalu ngerampit tanah, tak nyau pesok teling-teling mandang ka tebiang sebayan nabang. Mati meh Jubang tu tadi.
Angkat udah nya tak lalu mengkasak kenu deh nyabur Keling. Deka diselit ka iya, enda ga ulih selit.
“Naka meh tu deh, tak agi belala meh sanga nyabur lama aku tu enda besia makai tulang. Ti tu tak diengkah ka ba mata tak enda berasa empeleman miang.”
Nyadi nyabur Keling lalu enda ulih pasong, sereta lalu niki ka rumah lalu mantap Antu Malam seduai Antu Siang, lalu mati ga seduai nya nyenggai hari, parai nyenggai lemai. Udah nya baru nyabur iya ulih tan iya, sereta lalu ulih selit ka iya ngagai sarang.
Udah nya Keling lalu tenjik-tenjik bejalai di tanju. Meda iya lalu enda pulai ari tanju, dia deh Endu Sudan Keleman bulan perenching, Kumang Takang Bintang Beranaing, Adi Arau Timbau Berakit, Adi Enturun Papan Singit lalu nilik ari telenga atap di panggau gantung iya di sadau, lalu ngangau ka Keling.
Eh pulai kitu ka nuan dulu Datu Siko pemadu nama mansang. Pulai nuan Labong Panggai ka sakai jako nyerang, pulai ka sadau ka nuan Bujang Jelingau nadai kala lenyau enggau orang ka teku tikal kajang, ngagai aku kitu ka dulu,” ko Adi Arau.
Udah nya lalu engkechit Keling niki ka sadau lalu tama ka panggau gantung Endu Sudan. Dia iya diau bulih tiga hari. Udah nya baru bini iya datai ngambi iya pulai ngagai bilik sida Satik ka setak, awak ka ngidup ka Aka iya.
“Aku Wai Sulu, alai aku ngangau ka iya ukai tegal aku jai ati, tang meda kita tak enda ngangau ka iya, enggai ka iya tak enda lantang ati,” ko Endu Sudan.
“Eh, Wai Sulu! Kapa nuan enda ngangau ka iya, kapa deh iya enda ditu, nya keba manah nuan nemu ngangau ka iya. Nyadi aku alai ti enda ngangau ka iya laban rindang abis ati ka Aka,” ko Satik
Udah nya lalu pulai meh ga Keling enggau bini iya ka setak ka baru. Datai seduai iya din, nya baru seduai nurun ngagai endor bangkai Jubang. Datai iya ba Jubang lalu diunsut iya enggau ubat penyangga nyawa, ngasoh nyawa anak mensia enda laya nyadi tumbang. Sereta udah diunsut iya enggau ubat, peda tak lalu angkat Jubang ari iya ti udah mati.
“Akai-rai Adi! Nadai utai ngenyenak nya aku tindok, nya baru tindok, datai ka nyau asai kai bemimpi sida Apai,” ko Jubang.
Udah nya baru iya ngubat Antu Siang seduai Antu Malam, lalu idup baru ga seduai nya. Samoa sida ke udah mati nyau pulai idup baru diubat Keling Manok Biring Sempidan Arang, Keling Aji ke Berani ati mutus parang.
NEMUAI KA PANGGAU LIBAU
KIRA KA lenggang dua tiga hari lepas nya tadi, dia deh Jubang tu lalu minta anjong Keling ngayau ngagai sida Banggai di penyurai remang pisit, ngayau ngagai Nading di Genturing pintu langit, laban iya udah arap bendar ka Keling nya amat Keling Pan¬ggau ke ko orang.
“Nyadi aku tu bakanya ga ipar,” ko iya. “Minta anjong nuan ngayau ngagai sida Banggai di penyurai remang pisit, ngayau ngagai sida Nading di Genturing pintu langit, laban ati tak agi ensiban bendar laban bala kami udah kena tegah sida Banggai re-kutai,” ko Jubang.
“Aku tu enda kala ngulu ka orang ipar, amat ga aku berani, sida Simpurai sida Laja baru endang ngulu ka orang, tang nama orang ngayau enggau ga aku ka bala orang,” ko Keling.
“Eh, bula nuan ipar! Nama tak nuan ke selalu didinga kami ari tu deh,” ko Jubang. “Orang nyin manok sabong nuan,” ko Jubang.
“Eh, enda aku tu ngulu ka kita, tambah agi ga aku tu deka nemuai ngagai kami kin,” ko Keling.
Ti nuan tak deka nemuai, nya nemuai dulu ga meh, pulai nuan nemuai ila, nya baru ngulu ka kami,” ko Jubang.
Udah nya Keiing lalu besikap nemuai, mai bini iya nemuai ka menoa sida di Panggau Libau luchak lunyau lendat dibiau jila isang. Bini iya pan lalu besikap
“Datai din ila Endu, peda manah-manah ka ulih nuan tiap-tiap bengkah pengawa orang. Ti tiang ranyai iya tinggi ari enggi orang din ila, tuai orang meh iya din. Enti jangkang enggi iya maioh ari samoa enggi sida bukai peda nuan, tuai orang meh iya. Ni nya ulih dipelalai ka iya ditu,” ko Jubang bejako enggau adi iya Satik.
“Au, meh Aka. Nama kabuah aku enda berati ka pengawa iya din ila deh,” ko Satik.
Udah tembu seduai ke beradu, dia Keling seduai bini iya lalu mupok bejalai ari rumah sida, sereta lalu niti sentali jalai ulang. Nengah tinting dua kali tinting, meraka genting dua kali genting. Udah nya baru seduai nurun nengah tebing rapas tutong pangkong penguang. Udah nya seduai iya manggai ba lebak madang unak rutan enseluang, lalu niki ngagai bukit enda perait mata pedang. Nyau kalama seduai ke udah bejalai, sungai nyau abis di-ulu, sungai abis di-ili, bukit abis diturun, bukit abis ditiki, nyidi menasan jalai jani. Nya baru seduai lalu manggai ba tanah gelenggang tarah, lalu ngetu ga seduai ngambi mimit ka ubat pemurah penyangga nyawa. Datai seduai ba urat gelenggang pantap ngetu ga seduai ngambi mimit, ka ubat pemandang raja. Enda lama udah nya, baru seduai datai ba pintu langit singkong rapit baka tambit peti belulang. Datai ba pintu langit landai baka bingkai moa tibang. Datai ba batu galang baka ladang lapis taya. Datai ba batu besai ke nyeringgai mesai dampa.
“Ditu tua nilik menoa, Satik,” ko Keling. “Nyin, batang tiang balan, enggi sida Unggal aku Renggan enggau enggi Unggal aku Balu Juntan di menoa sida di munggu madang ruan Puntang kenyalang, sida Renggan di menoa sida di Melaban Mipau Umbang. Nyin, tiang Sandong Betong, enggi sida Unggal aku Sanggol Labong di tuchong Biru nakong taja gemuong munyi tempukong sarang gamang, enggau enggi sida Unggal aku Tutong, nya ga tuai sida Gelong batu nakong nyingit nyingong ngelentik punggang. Nyin, tiang chandi nya enggi sida Unggal aku Kumpang Pali, di menoa sida dipun teras penguji nadai kala ruji teman abi beliong kabang. Nyadi nyin, tiang ranyai, iya ke taja giai-giai murai ka tangkai jila isang nya enggi sida Unggal aku Simpurai Muntigerai Lancham disimbang, enggi Patu Buloh Antu Lanting tekejang, enggi sida Unggal aku Bunga Nuing manok biring disabong mali lenyang, di menoa sida di Panggau Libau luchak lunyau lendat dibiau jila isang.”
Udah nya baru iya madah ka kukok manok ngagai Satik. “Dinga nuan ambai, taja tempap manok kepiat munyi sangap tutong pengu¬ang, taja betesai langgai manok tawai aku munyi serunai ayam dagang. Dinga taja kebas-kebas kenu petugang manok bangkas dileka ka di idas badas pakan uyas tekalong kangkang. Taja raok-raok nya ambai, kukok manok duan imbok madah ka diri pulai tindok ari puchok nyior undang, taja lenga-lenga kukok jagok manok bangka aku nya ambai, keba punggong nya ambai sematung jelayan muda, keba dada banda pipit sepua, iko iya tak lalu tasau mata, belakang iya lang chelum chala, bulu sua iya tak mua pengena-ngena bisi ngambi pala tekura umang.”
“Mua meh pemanah petugang manok tawai aku nyin deh ambai Wai, iko silai gerunjong manang. Keba punggong iya sematung tuntong engkerawai, dada iya tak banda pipit kechuai, iko iya layu tasau meratai, bulu sua iya mua pengena-ngena bisi ngambi anak engkerawai bintang.”
“Mua pemanah petugang manok kapiat aku nyin deh ambai Wai, keba punggong iya ke sematung tuntong kulat, dada iya banda burik lekap, bau iya ke bebulu asu rapat, belakang iya lang chelum bekilat, lalu bulu sua iya tak mua pengena, bisi ngambi anak belalat umbang.”
“Naka meh pemanah petugang manok sidu aku nyin deh ambai i, ke bebulu nansang ka belakang, keba patong iya bisi tuntong semada balu, lalu punggung iya bisi sematung bangkut sentuku. Dada iya banda pipit antu, belakang iya lang chelum kelepu, bulu bau iya mua penyiru-nyiru besemut panggang.”
Udah abis seduai iya ti nyara bulu manok, nya baru seduai lalu nurun nengah pintu langit singkom rapit nadai meranggang. Tak enda lama ka sasempa makai pinang seduai pan datai ga ba pendai orang Panggau Libau luchak lunyau lendat di biau jila isang. Ba pendai di ai tansang kenyalang, datai ba pendai nanga di perua bunga pasang. Udah nya seduai pan lalu sama-sama mandi di ai nyandau langkang, sama nyelam di unggam papong batang. Mandi di pendai ulu ke bangat chiru baka madu minyak kepayang. Ai bekerangan ka marik untak undang, bebatu ka rangki landai penyulang.
DATAI DI PANGGAU LIBAU
UDAH SEDUAI sama badu mandi, peda datai orang ngambat seduai, bala sida ke anembiak papak perenggang, bala sida Upi pengambi ai dalam ruang, bala sida Abak kerimpak baroh rajang. Udah nya lalu nikal ga sida ka rumah madah ka orang di rumah.
“Oh, Hoi! Bisi Aya datai mai bini iya,” ko sida.
Ninga munyi nya lalu nurun sida Indai Keling ka pendai, sama enggau adi iya Endu Rikok Papan Pelangka, Endu Sudan Bulan Perenama. Datai sida di ai, nya baru mai seduai sama niki ka rumah. Datai sida di rumah lalu gaga meh ga orang maioh meda Keling datai mai bini.
“Hah deh! Mua ga pemanah gamal bini nuan Buat. Bidik bendar nuan nemu indu ngemanah tu,” ko Simpurai. “Agi bisi pangan iya din Buat?” ko Simpurai.
“Oh! Bisi meh pangan iya din deh Buat,” ko Keling.
“Sapa nama iya deh Buat?” ko Simpurai.
“Endu Sudan Keleman bulan perenching, Endu takang bintang beranaing, iya Adi Arau, Buat, timbau berakit, Adi Enturan papan singit.”
“Ti nuan pulai ila Buat, aku deka bekirum ka utai ari tu,” ko iya bejako enggau Keling.
Lepas nya, dia kenu Buat Simpurai lalu ngiga tulang rasa, laban iya deka ngaga sulat, lalu ngasoh Laja ngaga utai nya, ngaga sugu enggau ruding. Udah tembu utai nya digaga Laja, lalu ngasoh Laja ngaga bungkan ga iya, ka dikirum iya kalangit kin ngagai Adi Arau. Udah tembu samoa utai nya tadi digaga Laja lalu dianjong iya ngagai Keling, ngasoh Keling mai utai nya ngagai Adi Arau.
Apin bengat lama iga Keling seduai bini iya udah datai, dia deh Endu Lulong di Gelong Batu Nakong nyingit nyengong ngelentik Pinggang, Lemok ke bejulok Lulong Bintang lalu bejako enggau Endu di Liu Nyatu Tapang, Endu Lenta di Sala lasau takang, Kumbau di Balau belaie langkang, bejako enggau Endu Dara Jawai ke Ensangai Dayang Kumang.
“Oh Wai Sulu mentipu lebu nagai, asa bula enggai, bisi Keling datai mai bini iya dia.”
“Sapa nama bini iya deh Wai Sulu mentipu lebu nagai, asa bula enggai?”
“Eh Wai Sulu, Endu Sudan Kelindan lambar benang, Satik kelandik bala nyerang.”
“Manah gamal bini iya Wai Sulu?” ko Kumang.
“Manah ga Wai Sulu, tang ni iya telaban ka gamal nuan deh.”
“Kati lama seduai iya dia ila Wai Sulu?” ko Kumang.
“Enda ga bengat lama,” ko Saut Lulong.
NGAYAU
KIRA UDAH chukop pengelama seduai udah nemuai ka Panggau Libau, dia Keling lalu madah ka ngagai sida indai iya, deka pulai baru ka langit. Ninga iya madah ka diri deka pulai, dia orang lalu belulun ka asi, ngaga letup sereta bepandok ka telu dibai seduai iya pulai.
Udah nya seduai lalu nyau pulai. Datai seduai di langit lalu mua pengaga meh sida Jubang meda seduai iya datai, enda pedis ati baka ke dulu agi. Sereta udah diengkah ka Keling ma iya lalu beguai-guai Jubang mansang nyerungkai utai dibai seduai baru pulai nemuai ari Panggau Libau luchak lunyau lendat di biau jila isang.
“Anang guai meh Adi. Aku tu deka betemu enggau Endu ka bilik ka dulu,” ko iya, “lagi baru berandau enggau nuan.”
Datai iya di bilik, dia iya lalu bejako enggau Satik. “Kati ko deh Endu, sapa tiang ranyai sida tinggi agi dipeda nuan din?” ko Jubang.
“Enggi Keling meh ga tinggi agi ari enggi sida bukai,” ko Satik.
“Sapa jangkang sida maioh agi dipeda nuan din deh Endu?”
“Nya pan enggi iya meh maioh agi ari enggi sida bukai. Samoa utai enggi iya magang lebih ari enggi sida bukai,” ko Satik.
“Ti munyi nya, iya meh tuai orang din. Iya ke ngumbai diri ukai tuai orang ba kitai ditu. Ti bakanya, iya meh tuai orang,” ko Jubang.
Udah nya Jubang lalu pansut ka ruai mai tungkus asi, mai ruas, mai telu madah ka ngagai orang di ruai. Madah ka nya agi angat ngagai orang, empa penyemak menoa, nya alai tak enda lama endor datai.
“Oh, tak bedau angat tu,” ko iya, “semak meh menoa sida tu, patut orang tak nyamai mindah kin-kitu.”
Udah nya orang lalu bepakai ka asi, bepakai ka telu dibai seduai baru pulai nemuai ari Panggau Libau luchak lunyau lendat dibiau jila isang.
Udah tembu sida ke makai utai nya tadi, dia hari pan nyau malam ga, matahari lesi terunjam padam. Udah nya Satik lalu ngangau ka Jubang seduai Keling makai ke bedamai nimang lantang. Udah badu makai laiu pansut ka ruai ka ga seduai mipar-ipar.
Udah samoa sida sarumah kemas badu makai, dia Jubang lain ngempuru ka sida sarumah pengerang. Udah sama dudok berintai baka tangkai asam samadang, sama udah betugong baka lempaong ngambong ka batang, dia Jubang lalu bejako enggau sida sarumah madah ka diri minta anjong Keling ngayau ngagai sida Banggai di Penyurai Remang Pisit, ngagai Nading ke di Genturing pintu langit.
“Aku enda kala ngulu ka orang ngayau,” ko Keling. Sida Unggal aku Simpurai, sida Laja, nya baru endang ngulu ka orang.”
“Eh dini nya bakanya deh Adi,” ko Jubang. “Nama tiang landong betong, tiang ranyai nuan tinggi agi ari enggi sida Simpurai enggau enggi Laja deh, ko Endu. Baka jangkang enggi nuan ga lebih agi, nya alai nuan meh ngulu ka kami.”
“Deka ga aku ngulu ka kita ditu, ga sida nya nadai,” ko Keling. “Ti baka sida nya bisi, sida ngulu ka kita,” ko iya.
Udah nya lalu gaga meh orang ninga Keling deka ngulu ka sida ngayau. Sida ngayau ngagai sida Banggai di Penyurai Remang Pisit, ngagai sida Nading di Genturing pintu langit. Tak samalam-malam nya sida baum. Aum sida tembu hari pan tawas teringkas siang.
Udah nya sida Ialu besikap, laban lalu deka nurun.
“Kita dulu”, ko Keling, “ila baru aku nitih ka kita, kira ba maia kita ke baru deka datai din ila, nya baru aku nurun ari tu,” ko iya.
Udah tembu sida besikap, lalu nyau samoa orang bukai nurun mansang nyerang. Nyadi Keling tu tadi apin. Kira bisi empat hari orang bukai udah nyau dulu, dia Jubang lalu bejako enggau bala maioh.
“Nama utai digaga laki Satik tu lalu enda datai nitih ka kitai, kada enda ngelanjor ka kitai iya tu. Manah ga abas enggau iya tu ulih kitai,” ko Jubang bejako enggau Arau Timbau berakit, Enturan Papan Singit.
“Kitai tu tak nyau enda bengat jauh agi ari menoa munsoh. Ni alah kitai tak kena tegah orang baru ila,” ko iya. “Awak ka seduai ngabas iya kin, seduai ga deras,” ko Jubang bejako enggau Arau seduai Lengkar Bemban Bediri.
Udah nya lalu nyau seduai ngabas Keling nikal ka rumah. Samalam seduai di rantau jalai, nya baru datai di rumah. Datai seduai di rumah, dia seduai meda Keling baru udah besikap, baru deka nurun nitih ka orang. Seduai lalu madah ka diri diasoh Jubang ngambi Keling, meda iya lalu nadai datai.
Nyau pagi hari siti, nya baru sida tiga lalu mupok bejalai nitih ka bala Jubang endang udah nyurong lima hari dulu ari nya. Apin sida tiga nurun, sida dulu ngelulun asi, mandok telu ka bekal. Udah nya baru sida lalu bejalai ari nya. Enda bengat lama asai sida tiga udah bejalai, dia sida tiga lalu datai ba endor sida ke dulu ngetu ngupa.
“Nama tu tak endor kitai ngetu ngupa ensanus deh,” ko Arau bejako enggau Lengkar Bemban Bediri.
“Kitai tiga tak apin lama udah berengkah bejalai,” iko seduai.
“Apia lama bendar kitai tiga udah ngejang ka rumah, tak lalu apin peloh udah bejalai,” ko Arau.
“Iya meh tu, endor kitai ke ngupa ensanus,” ko saut Lengkar Bemban Bediri.
“Kati penyauh langkau kita agi ari tu deh?” ko Keling.
“Enda jauh agi,” ko seduai.
“Kitai tiga tu tak apin lelak bejalai ngejang ka pendai din tadi,” ko Keling.
Udah nya kenu dinga nyawa orang richah di langkau. Sida tiga pan lalu datai ga ba pendai sida Jubang ti dulu. Datai sida tiga ba pendai. “Pendai kitai meh tu,” ko seduai. “Nyadi langkau enda bengat jaoh agi ari tu,” ko seduai.
“Dulu seduai niki alai. Aku deka mandi dulu,” ko Keling.
Datai seduai di langkau, orang lalu nanya seduai, “Kati ko seduai kamaia seduai angkat ari nyin. Tak pagi kamari seduai angkat ari tu mansang kin?” ko bala sida bukai.
“Tadi meh kami tiga angkat ari nyin,” ko seduai.
“Bah, ni laki Satik deh?” ko Jubang.
“Iya agi mandi di pendai,” ko seduai.
“Ni maia hari kita tiga angkat ari nyin tadi deh?” ko bala sida nanya baru.
“Enda ga bengat tumu, pemanah iya meh hari pagi tadi kami tiga ke bejalai,” ko seduai. “Udah mansau asi pagi tadi, nya baru kami tiga mupok bejalai.”
Udah nya lalu angkat kenu Jubang lalu nyerungkai asi. Telu lalu diembal ka iya ngagai siko-siko madah ka nya agi angat.
“Naka meh deh. Patut orang nyamai ngayau ngagai kitai. Tu deh baka penyemak menoa ba orang,” ko Jubang bejako enggau bala iya.
Udah nya baru Keling datai ari iya ti ngetu mandi, iya lalu madah ka diri bisi utai ulih, bulih babi, rusa enggau ikan di pendai, lalu ngasoh orang ngambi sereta emparu utai nya tadi ka ai. Nyadi tusok ikan nyau baka garing ba pendai.
Udah nya orang lalu nurun mansang emparu babi, rusa enggau ikan ka pendai. Datai di pendai, dia sida lalu meda rusa, meda babi, meda ikan nyau baka garing. Tak sama ngenong mensia, baka empelekong mabok amboh, sama tak ngetu baka puyu mabok keroh.
“Oh naka meh deh! Penyamai orang! Patut orang nyamai leboh ka bisi pengawa baka tu, laban orang tak mudah ngereja samoa utai. Nyadi kitai kenu nyau abis upa sebelah babas digumpol ka diempa!” ko Jubang bejako.
Udah nya lalu diemparu sida samoa utai nya tadi. Tembu sida emparu, lalu dibai sida pulai ka langkau. Datai sida di langkau, dia sida lalu berengkah mansoh samoa utai nya tadi. Udah tembu sida mansoh lauk nya tadi, dia sida pan lalu berengkah ga makai.
Udah tembu makai, nya baru Keling lalu mai sida baum. “Kati penyauh menoa munsoh ti deka digagai kitai agi ari tu deh?” ko Keling.
“Eh, tak enda nemu kami, laban kami endang enda kala datai din. Nama datai ba tengah jalai lalu kena tegah orang ga bala kami. Nya alai kami tak enda nemu penyauh agi ari tu, jauh ka, enda kini, tang dijangka ka enda bengat jauh agi, nama sida tak datai negah deh,” ko bala sida nyaut Keling. Udah nya bala sida lalu tindok, laban hari nyau jauh malam.
Nyadi hari siti orang lalu ngeja jantau pulut jantawang. Udah mansau asi, dia bala lalu makai bedamai nimang lantang. Udah tembu makai sida pan lalu besikap deka bejalai ari nya. Udah tembu beradu sida lalu angkat bejalai ngejang ka nya. Kira iya umbas penyauh ari nya sida pan lalu datai ga ba endor sida ke udah kena tegah bala Banggai. Dia sida lalu ngetu.
“Ditu kami kena tegah orang leboh kami ke mansang dulu suba,” ko sida.
“Kati penyauh menoa rnunsoh agi ari tu deh?” ko Keling.
“Enda nemu penyauh meh, kami ga enda kala datai din, enda kala ngelui tu,” ko sida.
Udah nya lalu bejalai ga sida ari nya. Nyau kalama sida udah bejalai, angkat deh tak nyau enggai nyingkang agi kenu tudah Jubang, laban nyau takut ka munsoh.
“Kati alai kitai tu tak lalu enda mindah-mindah deh? Nama kabuah kitai tu tak nyau enggai nyingkang agi deh?” ko Keling.
“Enti Buat Simpurai datai ba tisau serarai, tak rengai-rengai iya nimang ambai peransang tulang. Nya, aku ngunsut kita enggau pengaroh dulu,” ko Keling bejako baru.
Udah nya lalu dibantai ka rajut tanggam kelukut danan ngerang, lalu ditanggong iya batu ketupong bemunyi setak-setak, dibantai ka iya batu beragai bemunyi lekak-lekak, lalu digenggam iya batu burong malam bemunyi bansak-ansak, lalu dijengkau iya batu papau bemunyi rangau-rangau munyi tempalau kangau sabak.
“Aku meri kita pengaroh tu ngasoh kita ngirup, meri kita peransang ati, awak ka ati kita berani nungkol pisang,” ko Keling
Udah nya sida lalu berasai berani. Nyau bemua mirah ngembuah sabang undang, nyau bedada nyala baka ke kena teritik darah nyerang. Maioh nyau bekakerik gerit ngeli sida, laban pengaroh Keling nya tadi. Tuboh sida nyau berasai regas, lalu bejalai pan nyau tegar, laban nyau nadai ati takut agi, tak nyau digiga betemu enggau munsoh.
Angkat deh Jubang tu tadi tak lalu enda tegar, lalu enda masok peransang. Tak nyau bekelansat kenu iya ke bejalai. Ti di rumah raok-raok Jubang munyi kukok manok menang, di tanah tak nyau nadai bemunyi baka bangkai babi mati di gayang. Nyau abis kenu iko sirat iya laban iya bekelansat ngena burit.
“Lapa nuan tu tak enda mindah deh Aka?” ko Keling.
“Kami bukai tu nyau berani laban peransang. Dalam kami tu tak nyau berasai tajam pegereman mata besi, tak nyau berasai ransing ati kami juring muting geraji, tak nyau tinggi asai kami di suli labong betawi,” ko bala sida.
“Eh enda ulih bai ati aku tu. Ti bisi munsoh lagi, kita naban ka aku enggai ka aku tak ulih munsoh ngapa,” ko Jubang.
Udah nya lalu bejalai kenu sida ari nya, lalu menoa munsoh pan nyau semak kasemak. Nyau kalama udah nya, baru sida datai semak rumah sida Banggai di Penyurai Remang Pisit, menoa Nading di Genturing pintu langit. Datai sida ba seberai rumah panjai sida Banggai, dia sida lalu diau ba langkau panjai orang. Nyadi dalam langkau nya tak chukop utai di kemisi, samoa macham utai diempa bela bisi magang dia. Baka asi, pansoh enggau ikan, endang udah sedia nganti makai. Ari langkau nya sida meda indu dara dua iko benong mandi ba pendai sida Banggai.
“Manah bendar gamal indu nya. Nyadi aku deka nanya ka berita ngagai indu nyin. Sapa bagi kita enggau aku deh?” ko Keling.
“Eh awak ka Arau seduai Lengkar Bemban Bediri nya enggau nuan kin,” ko bala sida.
“Nyadi samoa kita bukai tinggal ditu” ko Keling.
“Kita ke tinggal tau bemain, sebarang main ko kita, baka betaboh enggau begendang, tauka main bukai. Nyadi kami tiga tu enda nikal agi,” ko Keling. “Samoa kita nitih ka kami dinihari ila, laban kami enda pulai agi.”
Udah nya lalu nyau sida tiga mansang ngagai indu ke mandi. Datai kenu sida tiga ba indu ke mandi, indu dua iko nya lalu nanya sida.
“Oh, ari ni penatai nuan deh ambai aku enggai muai, laki kerindu ati, tunang tuju lempuang?”
“Eh, Ambai Wai. Aku datai ari sida Jubang,” ko saut Keling, nganu Bunsu Banggai seduai Bunsu Nading.
“Oh, ti bakatu mati meh kami nengali hari, tumbang kami nengali bintang, parai kami nengali lemai, tu nuan ga enggau bala sida Jubang. Enti nuan enda enggau sida Ambai Wai, enda sida telaban ka kami. Sida ngelamatu enda kala talah ka kami. Ti bakatu mati meh kami, luos kami laban kita ila,” ko seduai nya bejako enggau Keling.
“Nadai ko, meh Ambai Wai,” ko Keling. “Aku ga dibai sida Jubang.”
“Ti baka tu lalu meh kita, niki ka rumah. Begawai kami dia, begawai niki ka pala bala sida Jubang ulih kami leboh sida ke mansang dulu suba. Nya dipegawai ka kami,” ko seduai nya.
Udah nya lalu niki meh sida tiga ka rumah sama nyereta indu dua iko ti mandi nya tadi.
“Oh!” ko Jubang, bejako ari langkau, “naka meh sida tiga nya tak lalu nyau enggau indu. Nya tentu madah ka bala kitai ngagai munsoh di rumah. Tu baru kitai tu abis mati dipadah ka iya ngagai munsoh.”
“Eh, dini nya munyi ko nuan nya deh Aka, tang endang ga ka baka pengawa orang din, dini nya bengat deka munoh kitai,” ko sida bukai.
Datai sida tiga di rumah, lalu meda meh Banggai. “Naka meh pemanah gamal sida tu deh. Ari ni penatai kita tu deh Unggal?” ko Banggai.
“Datai ari menoa jauh kami tiga tu, laban ninga kita begawai, deka ngabang ngagai kita,” ko sida tiga.
Udah nya lalu dibela orang kenu sida tiga. Diberi orang makai, beri orang ngirup dia. Udah nya sida tiga lalu mabok. Meda sida nyau mabok lalu dianjong orang ka pelaboh awak ka tindok din enggai ka dikachau orang kin-kitu. Udah nya kenu lalu mabok ga Keling.
“Eh, nya Endu! Asoh bai orang ka sadau, awak ka iya gali di sadau, enggai ka kena kachau orang,” ko Banggai bejako enggau Adi iya.
Udah nya lalu dianjong orang ka sadau ka Keling. Udah nya sebarang sapa mabok anjong sida ka pelaboh. Datai di pelaboh lalu dibunoh seduai dua iko ke din, lalu orang ke nganjong pan sama dibunoh. Arau seduai Lengkar Bemban Bediri tak ngenying nadai pengawa bukai samalam nya semina mumpong pala berari-ari.
“Nadai kala umor ngemendar tu, suah ga udah ngayau apin kala merentak tu jari. Tu baru orang dititih ka ngayau baka laki Satik tu,” ko seduai. “Nya kitai ngelamatu suah agi pulai lebu nadai utai ulih, Semina utai temu kitai, lari dibai orang ke ngulu,” ko seduai.
Nama datai di pelaboh pantap seduai ga orang ke mabok. Orang ke nganjong pan dibunoh seduai dia lalu nadai pulai agi. Nyau ka tawas kenu hari dia sida lalu berengkah bepantap ngalun ka orang ka ruai. Nama seduai udah bulih anjong seduai ga pala ngagai langkau di seberai ba endor sida Jubang ke nganti.
“Oh!” ko Jubang, “Enda meh aku kala meda utai bengat ngemaioh tu deh. Anang agi, umbas nya enggai ka enda ulih bai kitai pulai,” ko Jubang.
“Kati ko kitai tak ninggal ka laki Satik deh. Benong bamok iya din,” ko Arau seduai Lengkar Bemban Bediri.
“Iya ga aku tak enda kala meda utai bengat ngemaioh nya deh,” ko Jubang. “Aku enda enggau kita kin, awak ka aku ngibun tu ditu,” ko iya.
Udah nya lalu nyau samoa sida bukai mansang kin nitih ka laki Satik. Nya baru sida lalu berengkah bamok enggau bala Banggai. Dinga tumbok sida kenu nyau munyi tutok leka ujan, pantap sida nyau munyi ke nesap asam kemantan. Pantap ka kiba peda nyau baka tugong reba nanga Paku, pantap ka kanan nyau sabaka enggau reban nganti nunu.
“Alun ka Unggal alun. Mati kitai tu Apai, mati kitai tu anak, mati kitai tu indai,” ko utai dia dinga sida.
Pantap Keling ka kiba rawai lima, pantap iya ka kanan rawai enam, pantap iya ka moa mati tiga, pantap iya ka belakang abis magang. Peda kenu di baroh rumah nyau mirah kena dujah darah lang. Udah nya baru munsoh lalu abis. Bala sida Keling pan nyau berasai puas ga bepantap. Tapa kiba nyau lasa asai ke lelak berimba buong nebang, pala patong nyau singkong lelak nyingkang, jari kanan nyau tegisan lelak magang.
Udah abis munsoh tu tadi, nya baru sida lalu dibai Keling pulai. Nyadi bunsu Banggai seduai bunsu Nading ke udah ditangkap Keling, lalu dilepas ka iya baru. Seduai nya tadi sama diengkah ka iya dalam temilah sekumbang sida ke bamok. Udah nya baru bala besai Keling lalu pulai. Enda bengat lama sida udah bejalai, asai ka sasempa makai pinang, sida pan lalu datai ga ba pendai sida Jubang betengelang bulu burong, datai ba pendai sida Jali di kaki ujan ngerunong.
Meda sida udah datai ba pendai, dia sida ke tinggal orang ngayau lalu begau datai ari rumah mansang ngambat orang ke baru pulai ngayau. Begau meh kenu samoa-moa orang enggau indu enggau anak enggau tuai enggau biak. Datai sida ba pendai lalu tekenyit meda pemaioh antu pala ulih orang ke ngayau, tak enda jena-jena bulih salabuan dampa rumah balang, begau kenu sida sarumah-rumah, laban nadai kala meda utai bengat ngemaioh nya udah ngelamatu. Suah ga ngayau endang tak nadai bulih pala sigi.
“Balat meh kitai tu laban laki Satik tu deh,” ko sida dia.
Udah tembu sida ke begau, nya baru sida mai antu pala niki ka rumah. Gaga ria rindu meh sida indai kelabu runggu nyandik pugu buloh pengerindu enggau pugu balang berang. Gaga ria rami meh sida indai burong pagi, gaga nyandik pugu buloh beteri enggau tengkebang ampang menyeti sama enggau leka begumba balang bedai udah ulih sida perinyai ambai ati pulai negi matahari baka bunga besi redak ditenchang. Gaga besentai langgai meh sida indai burong ruai, gaga nyandik pugu buloh kitai enggau menyeti bali belulai ulih sida perinyai ambai lalai, pulai pegi ari bingkai langit landai baka bingkai tibang terentang. Udah nya lalu disandik sida ke indu meh antu pala pulai ka rumah. Udah nya langit pan nyau bebali besiring kuning matahari lesi terunjam padam.
BEGAWAI BESAI
MALAM NYA lalu nganchau tikai ba ruai sida laban deka ngempuru ka sida sarumah mai baum deka niri ka Ranyai. Dianchau iya tikai besai anyam Beredai indu orang di Meligai Pungga Pungkang lalu ditap iya enggau tikai pachal mit lambar karong leit tikai bekuang. Udah nya lalu ditap iya enggau tikai belukor anyam bini Serit Mansor seduai bini Pengiran Amang. Udah nya sida lalu ngempuru ka sida sarumah ngagai ruai Jubang magang. Dia kenu bala besai lalu dudok begempuru baka rampu rutan jerenang, dudok betugong baka lempaong ngambong ka batang, dudok bedijir baka tingkil maram pengerang, lalu dudok berintai baka tangkai asam samadang. Udah nya baru Jubang lalu bejako.
“Aku tu bakanya ga,” ko iya, “mai kitai sarumah tu begawai besai, enggai nyadi enda begawai peda pemaioh antu pala ulih kitai. Nadai kala kitai sarumah ngemulih tu pala. Begawai niri ka tiang Ranyai murai ka tangkai jila isang. Begawai burong niri ka tiang Sandong Betong bebungkong ka benong tajau bujang. Mai niri ka tiang Gajah Meram taja singam-singam nungkam ka menalan balu rajang, niri ka tiang chandi urik taja jentik-jentik ngelilik ka tasik linggang gumbang, enggau niri ka tiang balan delapan belas betentang.”
Ninga Jubang mai sida begawai, lalu gaga meh sida samoa sarumah, sama bela deka begawai magang. Udah nya lalu nyadi kenu pengawa sida ke begawai besai. Nyau bepakai ka ganjai nyamai ulih ngerekai mua tibang. Nyau bempa ka saba samakau lama ulih sida mengua ka saraka tumpok lintang, nyau bekachit ka buah pinang kunchit baru alit burit nelaga langkang, nyau bechebik ka sirik siduk ulih nyulok di puchok ragai menuang. Dia lambu sida sakayu antu rumah merundu lama udah betiu ka jako enggau antu bala pengabang.
PINDAH
NYADI NYAU ka pengabis gawai sereta samoa antu pala pan udah ga abis ditiki ka magang, dia deh Keling lalu madah ka diri nyau deka pulai ngagai menoa sida di Panggau Libau luchak lunyau lendat dibiau jila isang.
“Nyadi aku tu enda tau nguai, nya alai aku enda tau begulai enggau kita lama, tang aku deka pulai,” ko Keling.
“Eh, ti nuan pulai, kami tu enggai tinggal nuan, ti nuan deka mai kami pulai ngagai menoa kita kin,” pia deh ko jako sida Jubang.
“Deka enggau nuan pulai meh kami, deka mindah enggau samoa utai ngagai menoa nuan kin.” ko sida.
“Oh! Ti kita deka pulai enggau aku kin tau ga, tang nyangka kita datai din ila tak enda tan laban jako Buat Simpurai. Jako Sim¬purai bengat rangkai lebih ari bilai besi ditenchang. Jako Buat Sim¬purai bengat renjan lebih ari suran pedang disandang. Jako Buat Simpurai bengat bisa lebih ari tuba tubai benang. Jako Buat Sim¬purai bengat kering munyi ke nganting puting beliong kabang. Jako Buat Simpurai bengat munoh ari ipoh sumpit kesoh anak Memaloh Langgai Tawang.”
“Eh kami enda iboh ka jako iya, nanya kami tak nundok ka iya, amat ga nuan deka mai kami pulai kin, nadai penyadi kami diau kadiri ditu,” ko Jubang.
“Au, ti munyi nya, samoa utai ti dikesayau ka kita sebelah umai, sebelah temuda, baka tengkenyang, chekor, kunyit enggau samoa utai bukai tambak magang ulih kita.”
Ninga munyi nya lalu dikali magang samoa utai nya tadi, samoa utai ti dikesayau sebelah umai enggau temuda. Nyadi nyau hari siti, nya baru Keling ngasoh sida ngurong babi enggau manok sereta lalu digempuru ka dia magang. Malam nya samoa sida enda diasoh Keling mindah ka bukai, tang diau di rumah magang. Nyau tengah malam kenu hari, samoa orang udah tindok magang, dia Keling lalu angkat pansut ka tanju. Di tanju, dia iya lalu bejako munyi Sebaru dulu ujong. Ngangau munyi Buau dalam kampong, mutap munyi kedadap beketebong bungkong, lalu besangin munyi Bukitan Palin ngua lilin madu ranggong. Ngangau ka Selepang puang pinggang lempong besempayang pala patong. Ngangau ka Raja Jatan ganggam Lengan penyan payan betong. Ngangau ka apai Bandar Lila ngebong moa baka singkap jalong jebong. Ti iya be¬jalai kili nemu ai bepulas uchong, ti iya bejalai kulu nemu batu tekuyong mabong. Nya ga bunsu selatan angin nyabong taja renjong-renjong mumpong ka gerempong puchok tapang.
Udah nya dinga ribut tak lalu bepuput besundang surong, dinga bua tak lalu bepangka bepulas uchong, mangka ka rumah sida Jubang. Nyau kapuas udah ribut ke mangka rumah sida Jubang dia deh rumah sida lalu berunyut nurun ka baroh. Datai di baroh lalu nenjang rumah panjai orang Panggau Libau muak ka ujong tanju, tak nyau besabong tanju enggau orang Panggau Libau, sereta sama ngemanjai nya. Udah nya kira nyau dinihari, lalu dani kenu Buat Pungga Bujang Puntang Medang lalu pansut ka tanju mansang deka kemi. Datai iya di tanju, dia iya lalu meda rumah orang ba ujong tanju sida tak sama ngemanjai nya peda iya. Iya tekenyit bendar ati, laban utai nya nyelai amat peda iya. Deka ati iya ngum¬bai nya mimpi enda ga iya tindok. Sagam iya panggau iya, enggi iya ga sepi iya, lalu disagam iya samoa utai iya bisi magang ga dia, lalu enggi iya magang ga sepi iya.
“Deka ngumbai aku tu ngayap, enda ga aku ngayap, nadai bisi mindah kia-kia,” ko ati iya.
Udah nya iya lalu ngangau ka sida indai iya di bilik.
“Oh Indai! Bisi dia nuan?” ko iya.
“Bisi aku ditu anak,” ko saut indai iya ari bilik.
“Ni Endu deh, bisi ga dia?” ko iya.
“Endu pan bisi meh anak,” ko indai iya.
“Anang iboh pansut,” ko iya.
“Nama deh kabuah kami tak pansut, ga hari lalu apin tawas.”
Udah nya lalu angkat ga Laja lalu pansut ga ka tanju. Bakanya ga Laja, sama meda utai tak nyelai baka ke dipeda Pungga tadi.
Udah Laja pansut, lalu pansut ga Buat Simpurai Muntigerai Lancham disimbang, Patu Buloh Antu Lanting Tekejang, Bunga Nuing manok Biring ke disabong mali Lenyang. Datai iya di tanju, dia iya lalu tekenyit meda rumah orang tak mandong enggi sida lalu sama manjai nya.
“Oh, nama utai nya kau, ukai munsoh kini?” ko ati iya.
“Ho Buat!” ko iya ngangau ka Pungga. “Nama rumah orang nya dia?”
“Nya meh peda aku tadi Buat,” ko Pungga.
“Hees! Bula nuan. Nadai nuan meda utai. Ti nuan bisi meda, nama kabuah nuan enda madah ka kami,” ko iya nganu Pungga.
“Nya meh ga dipeda aku tadi Buat,” ko Laja ga bejako enggau seduai dalam petang.
“Hees! Bula seduai ngumbai diri meda. Tu aku meda nadai enda lalu madah ka seduai deh,” ko iya.
“Aram Buat tua nurun kin lalu meresa rumah orang nya.”
Udah nya seduai lalu nyau kin mansang meresa rumah orang nya. Datai seduai din lalu ditiap seduai samoa lelaki ke tindok di ruai, abis tiap seduai. Udah nya lalu diangkut seduai ga samoa sangkoh sereta lalu ditugong ka seduai di tanju magang. Udah nya peda seduai kenu antu pala tak agi bebau.
“Oh! Baru amat antu pala orang tu, dini endor orang tu ngayau alai antu pala bengat ngemaru tu, sereta enggau enda jena-jena pemaioh,” ko seduai.
“Enda kitai nemu penatai orang tu ditu,” ko seduai bejako enggau diri sama diri. “Ditu tua ngibun Buat, ba pugu tanju tu.”
Udah nya lalu dikemata ka seduai dia sarebak tawas, nadai ga meda utai bisi engkebut. Udah nya nyau tawas kenu hari, apin ga orang bisi udah dani dipeda seduai. Nyau kalama seduai udah ngemata ka ari nya, baru seduai bisi meda orang nurun ari sadau. Dipeda Simpurai ayan betis.
“Oh, nyin betis orang Buat. Nama nya tak betis Buat Keling deh,” ko iya.
Udah nya nyau datai ba pah. “Oh, iya nyin pah Buat! Aram tua kin ngagai iya,” ko Simpurai.
Leboh seduai datai dia, Keling pan datai ga ba seduai, lalu diberap seduai iya Keling empa pengabis ati seduai betemu enggau Keling.
“Rumah kita tu Buat?” ko seduai, “ni utai ke dikirum aku rekutai udah diberi nuan ngagai indu?” ko Simpurai.
“Udah,” ko Keling. “Aram nuan nganjong aku kin,” ko Sim¬purai.
“Aram meh,” ko Keling. Udah nya lalu nyau seduai mansang ngagai indu ti udah dikirum ka iya utai dibai Keling. Datai seduai din, dia iya lalu tinggal sahari-hari nya dia.
Nyau pagi nya, dia orang mandi nengah jalai pendai sama berimbai-rimbai. Sama mandi meh orang dua buah rumah nya sapagi nya, sereta sama tak ngenong meda pangan, nadai nanya pangan, tang tak sama mandi. Udah nya nemu meh deh orang, laban meda Keling bisi dia, pia mega Buat Simpurai pan lalu bebini ga dia. Nyadi bini iya dibai iya nguai ka iya lalu pulai ngagai bilik sida. Dia meh bala sida Jubang kenu sama begulai enggau orang Panggau Libau. Datai ba maia orang ke bumai sama enggau orang bumai ga sida. Nyadi nyau maia ke udah badu ngetau, sida nyau nadai tentu pengawa agi, dia sida bemain enggau pangan diri. Bekesuling, beruding, bengkerebap, sereta lalu begaga ka sarang nyabur, sarang ilang samoa sida.
“Eh! Ti pia manah kitai nyabong,” ko sida.
Udah nya lalu nyabong meh sida Simpurai ngelaban sida Ke¬ling, sida Jubang. Nyadi sida nyabong di tanju, lalu sida ti indu meda ka orang nyabong ari sadau. Nyabong kenu orang. Angkat deh lalu alah sida Simpurai. Nyabong sakali alah ga, nyabong sakali alah ga, lalu enda menang. Seruran alah berari-ari muak ari sida Simpurai. Nyau udah nya, nadai manok agi kenu sida Simpurai. Udah nya disabong ga manok lanjau, alah ga. Abis manok lanjau, lalu disabong ga manok indu, alah ga, alah magang-magang.
“Oh, abis manok kitai Buat. Kini ka tunga tua ngiga manok Buat? “ ko Simpurai. “Samoa bekelingi ditu udah abis samoa endor tua ngiga manok. Uji aram tua ngiga manok ka Gelong,” ko seduai. “Ti nadai manok lelaki bulong ka manok indu,” ko seduai.
Udah nya seduai lalu nyau ga mansang ngiga manok ka Gelong. Datai seduai di Gelong lalu nangkap manok orang di baroh rumah.
Ninga manok mengkiok lalu nilik deh Kumang seduai Lulong ari rumah, ari telenga atap.
“Eh! Nama utai digaga seduai dia deh?” ko Kumang seduai Lulong nyapa seduai.
“Eh! Nangkap manok kami duai tu Endu” ko seduai.
“Kapa guna seduai manok deh?” ko Kumang seduai Lulong.
“Ka disabong,” ko seduai, “nyabong ngelaban sida Buat, tang kami alah, lalu nadai manok agi,” ko seduai nyaut Kumang seduai Lulong.
“Ngetu dulu,” ko Kumang.
“Eh! Enda kami duai tu ngetu, laban orang nganti kami duai din,” ko Laja seduai Simpurai.
“Nya pan ngetu meh, nganti pan orang din ngetu meh seduai dulu,” ko Kumang seduai Lulong. Udah nya baru seduai lalu ngetu dulu ka rumah.
“Dini seduai nyabong lalu sapa orang ti dilaban kita deh?” ko Kumang.
“Eh ngelaban sida Jubang, ngelaban sida Buat, alah kami laban Buat,” ko seduai.
“Ti tak sida Jubang, nama deh peleman kita ngelaban. Ti diengkah ka ba mata, tak enda berasa empleman miang. Tu manok kami tu bai seduai, lalu manok ke ulih seduai nangkap nya tinggal,” ko Kumang seduai Lulong.
Udah nya Kumang lalu mai telu dua igi, lalu diberi Kumang seduai Lulong telu dua igi nya ngagai seduai. Udah nya telu nya tadi lalu ditanchang ka seduai ba puting suli labong. Sereta udah diberi Kumang seduai Lulong telu dua igi nya tadi, dia seduai lalu pulai baru, laban endang ngarau ngiga manok. Datai seduai di Panggau Libau dia seduai meda orang endang udah beranchau tikai, beran¬chau idas di tanju deka nyabong baru, tang laban agi nganti seduai datai. Udah nya leboh seduai datai, dia Buat Simpurai lalu nangkin nyabur sereta lalu pansut ka tanju, lalu manjong.
“Kebat meh manok kitai. Udah datai kami duai Buat tu,” ko iya mantai ka penyegak iya.
“Kebat meh Buat. Aku tu nyabong amat ga nyabong, tang aku tu semina deka ngemata ka kita,” ko Keling.
Udah nya lalu ditatok seduai telu dua igi tu tadi, peda manok lalu pansut ari nya, sereta lalu mengkukok. Udah nya baru orang ngebat manok Simpurai seduai Pungga. Udah tembu ngebat lalu dilengka ka sida, enda bengat lama bebintih lalu menang enggi Sim¬purai. Udah nya enggi Pungga pan menang ga disabong sida. Enggi sida Jubang tak lalu alah magang-magang. Kebat siko alah ga, kebat ga siko alah ga. Tak alah magang-magang enggi sida Ju¬bang laban enggi sida Simpurai ari sapiak. Datai ka manok indu kebat sida Jubang, laban ke nyau rapas manok, alah ga. Nyau abis samoa manok sida Jubang ari sapiak. Siko pan nadai ga menang dilaban sida Simpurai.
“Nadai agi manok kami ari sapiak tu Unggal,” ko Jubang.
“Au Unggal, tang Buat Keling ari kita. Enti enda laban Buat Keling Unggal, dini kita tau menang, kita ga endang munsoh lama kami ka tuga teda serang, kita tu Unggal endang munsoh kayau kami ka lembau atau ngenang. Kita nya Unggal ti diengkah ka ba mata tak enda berasa empeleman miang, lalu enti kita nya diengkah ka ba lengan Unggal, enda lentor belayan bulu menang,” ko Sim¬purai.
Udah nya lalu pedis ati kaban sida Jubang ninga jako Simpurai ke bengat juring baka ke nganting puting beliong kabang, ninga jako Simpurai bengat renjan ari balan besi saluntang, ninga jako Simpurai bengat bisa ari tuba tubai benang.
Nyadi lemai nya Jubang lalu bejako enggau Keling, minta anjong iya pulai ka langit ka baru.
“Nganjong ga meh aku, ti kita tak deka pulai, tang samoa utai kita sikap magang dulu,” ko Keling.
Udah nya samoa sida lalu besikap deka pulai ka langit ka baru. Nyau malam kenu hari, dia Simpurai lalu tindok di tanju sida Ju¬bang, lalu tuboh iya ba tanju sida empu. Nyau maia tengah malam, sepi iya tak lalu berunyut asai tanju, lalu angkat Simpurai ari iya ti gali, lalu taung-taung manjong, tak munyi ke ngebus ka kebong langit ngeruang.
“Ukai manjong gaga ukai manjong sayau, tang gaga ka sida Jubang angkat ari menoa kitai tu,” ko Simpurai Muntigerai Lancham disimbang, ko Patu Buloh Antu Lanting Tekejang, ko Bunga Nuing Manok Biring ke disabong mali Lenyang.
Udah nya lalu nyau meh sida Jubang tu tadi pulai ka langit ka baru ngagai menoa sida iya empu di langit pisit pejelapang remang, pulai ngagai langit landai baka bingkai moa tibang, pulai ngagai sida di langit lada di jela pandang nyang. Sida Simpurai tu tadi pan lalu tinggal ga di Panggau Libau menoa sigi luchak lunyau lendat dibiau jila Isang.
Nyadi Keling tu tadi, kira antara sebuol peti udah nya, lalu nyau ga bejalai ka Gelong Batu Nakong Nyingit Nyingong Ngelentik Punggang, mansang ngambi bini iya Endu ke di Liu nyatu tapang, bini iya Kumbau ke di balau belai langkang, ngambi bini iya Jawai ke Ensangai Dayang Kumang, mai iya pulai ka Panggau Libau ka baru. Udah nya Kumang pan lalu diau di Panggau Libau nitih ka laki iya Keling. Nyadi Kumang tu indu pemadu manah keingkah baroh hari, indu bajik kelandik tambun puji, sigi indu pemadu pandai di chunggai ujong jari, diambu indai Keling kenyau ari sera iya menya endang ka bini Keling, sereta endang diator nguai ka Keling ka Panggau Libau.
Nyadi Keling pan pia mega endang sigi beati juring muting geraji, endang sigi beati tajam pegereman mata besi. Nadai orang ngering sereta merani iya samoa ke di baroh hari. Ti ngavau ka tasik tauka langit endang nadai kala sabu sereta lebu, nadai kala chungak sereta chungu. Samoa bunsu antu ka ambai iya magang, lalu orang nya ga ke meri iya pengaroh ka gembar tuboh enggau ubat serangkap genap. Ari iya ke bengat berantu bakanya, nya ke ngasoh iya berani sereta kering. Tu pengabis jerita Jubang, ke Betengelang bulu Burong, Jali datai ari kaki ujan ngerunong.
Abis

No comments:

Post a Comment